Narzulla Jo„rayev O„zbekiston tarixi

«Rossiya Federatsiyasi bilan teng 
huquqli va o„zaro manfaatli aloqalar o„rnatish O„zbekiston uchun juda 
muhimdir. Va biz bu maqsadimizga erishish uchun bor kuchimiz va 
imkoniyatlarimizni ayamaymiz»
, – degan edi. 
1992-yil 25-mayda Toshkentda MDHga a‟zo davlatlar rahbarlari bilan bo„lgan 
uchrashuv katta ahamiyatga ega bo„ldi. O„zbekiston Hamdo„stlik doirasida kollektiv 
xavfsizlik tizimini barpo etish tashabbusi bilan chiqdi va ana shu muhim masalaga 
doir shartnoma imzolandi. 
Mustaqil Davlatlar Hamdo„stligiga a‟zo bo„lib kirgan mamlakatlar bilan ikki 
tomonlama va ko„p tomonlama iqtisodiy hamda madaniy munosabatlarni 
rivojlantirish O„zbekiston tashqi siyosatining ustuvor yo„nalishlaridan biri 
hisoblanadi. Bu borada 1992-yil 30-mayda Rossiya Prezidenti B.N.Yelsin taklifiga 
binoan O„zbekiston rasmiy delegatsiyasining Moskvaga qilgan tashrifi, muzokaralar, 
uchrashuvlar, imzolangan hujjatlar – o„zaro hurmat va bir-birini qo„llab-quvvatlash 
siyosatining timsoli bo„ldi. Bu kechagina mustamlaka, tayyor va beminnat xomashyo 
bazasi bo„lgan mamlakat bilan bugungi munosabatning naqadar o„zgachaligi, jiddiy 
siyosiy hodisa ekanligini ko„rsatadi. Shu kuni Prezidentlar B.Yelsin va I.Karimovlar 
ikki mamlakat o„rtasida davlatlararo munosabatlarning asoslari to„g„risidagi 
shartnomani imzoladilar. Ushbu uchrashuv yakuni haqida mulohaza yuritar ekan, 
Islom Karimov «eng quvonchli jihati shuki, bu muhim voqeani ham rus, ham o„zbek 
xalqi katta xursandchilik va mamnuniyat bilan kutib oldi. 
O„zbekiston – Rossiya o„rtasidagi teng huquqli hamkorlik, o„zaro iqtisodiy va 
madaniy aloqalar istiqlolning keyingi yillarida ham davom etadi», – dedi.
1995-yil 27-28-iyun kunlari Rossiya Federatsiyasi Hukumati Raisi Viktor 
Chernomirdinning O„zbekistonga rasmiy tashrifi, Rossiya Federatsiyasi tashqi ishlar 
vaziri, keyinchalik Rossiya Hukumati Raisi bo„lib ishlagan Yevgeniy Primakovning 
respublikamizga ketma-ket tashriflari, 1998-yil 11-12-oktabr kunlari Rossiya 
Federatsiyasi Prezidenti Boris Yelsinning davlat tashrifi bilan O„zbekistonda bo„lishi 
yoki 1999-yil 10-11-dekabr kunlari Rossiya Hukumati raisi, hozir Rossiya Federativ 
Prezidenti Vladimir Putinning mamlakatimizga rasmiy tashrifi Rossiyaning 
O„zbekiston bilan teng huquqli sherik sifatida hamkorlik qilishga qaratilgan siyosat 
olib borayotganligidan dalolat berib turibdi. 
O„zbekiston Hamdo„stlik mamlakatlari ichida Ukraina va Belorus respublikalari 
bilan ham hamkorlik va do„stona munosabatlar o„rnatishga alohida e‟tibor bermoqda. 

---

570 
Chunki, bu har ikki davlat ham siyosiy, iqtisodiy va madaniy imkoniyatlari, tarixiy 
tajriba va zamonaviy taraqqiyot omillari bilan MDH doirasidagi davlatlar o„rtasida 
katta nufuzga ega. 
1994-yil 10-noyabrda Kiyev shahrida O„zbekiston respublikasi bilan Ukraina 
o„rtasidagi iqtisodiy hamkorlikning asosiy yo„nalishlari to„g„risida Deklaratsiya qabul 
qilindi. Unga ko„ra O„zbekiston respublikasi bilan Ukraina o„rtasidagi iqtisodiy 
hamkorlik sanoat (shu jumladan samolyotsozlik, yengil sanoat) energetika, transport, 
aloqa, qishloq xo„jaligi, mineral xomashyo qazib olish va uni qayta ishlash, fan va 
texnikaning ustuvor yo„nalishlarida, shuningdek, turizm va ekologiya sohalarini o„z 
ichiga oladi. O„sha kuni O„zbekiston Respublikasi bilan Ukraina o„rtasida madaniyat 
sohasidagi hamkorlik to„g„risida bitim imzolandi. Unga ko„ra har ikki tomon bir-
birini madaniyati bilan tanishish uchun imkon yaratib beradi, O„zbekiston va Ukraina 
xalqlarining ko„p asrlik va madaniy aloqalariga tayanib, ular o„rtasidagi madaniyat va 
san‟at sohasidagi hamkorlikni bundan keyin ham rivojlantirishga ko„maklashadilar, 
deb ta‟kidlandi. Ayni chog„da, O„zbekiston Respublikasi va Ukraina o„rtasida 
daromadlar va mulklarga ikki tomonlama soliq solishga yo„l qo„ymaslik to„g„risida 
ham bitim imzolandi.
O„zbekiston – Ukraina munosabatlari yanada rivojlana bordi. 1995-yil 20-iyunda 
Ukraina Prezidenti Leonid Kuchma davlat tashrifi bilan O„zbekistonga keldi. 
Do„rmon Qarorgohida bo„lgan uchrashuvda O„zbekiston va Ukraina o„rtasidagi 
munosabatlarni yanada rivojlantirish bilan bog„liq masalalar yuzasidan fikr 
almashildi. Ikki mamlakat rasmiy delegatsiyalarining kengaytirilgan tarkibdagi 
muzokaralari Xalqlar Do„stligi saroyida davom ettirildi. Bu yerda O„zbek – Ukrain 
hamkorligini kengaytirish va chuqurlashtirish to„g„risida Deklaratsiya qabul qilindi. 
Unda «O„zbekiston Respublikasi va Ukraina o„z munosabatlarini uzoq muddatli 
umumiy manfaatdorlikka ega do„st davlatlar tarzida rivojlantirishni mo„ljallaydi», deb 
yozib qo„yildi. Shuningdek, muzokaralar davomida O„zbekiston Respublikasi bilan 
Ukraina o„rtasida iqtisodiy integratsiyani chuqurlashtirish to„g„risida shartnoma 
imzolandi. Ushbu shartnomaning 1-moddasida «tomonlar iqtisodiy islohotlarni 
o„tkazish jarayonida harakatlarni muvofiqlashtiradilar, O„zbekiston Respublikasi va 
Ukrainaning hamma shakldagi mulkchilik xo„jalik subyektlari, viloyatlari hamda 
mintaqaviy tuzilmalari o„rtasida o„zaro foydali iqtisodiy aloqalarning saqlanib qolishi 
va rivojlanishiga ko„maklashadilar», – deb aniq aytildi. 
21-iyun kuni har ikki davlat munosabatlarini yanada yaxshilashga qaratilgan 
hujjatlar qabul qilingandan so„ng Leonid Kuchma Samarqandga tashrif buyurdi, 
shaharning diqqatga sazovor joylarini ko„rdi. Registon maydonida Leonid Kuchma 
o„zbekistonlik bir guruh ikkinchi jahon urushi qatnashchilariga «Ukraina ozod 
etilganligining 50 yilligi medali» va esdalik sovg„alarini topshirdi.
O„zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimov 1996-yil 27-may kuni rasmiy 
tashrif bilan Ozarbayjonga keldi. Prezident Saroyida I.Karimov va Ozarbayjon 
Prezidenti H.Aliyev ikki mamlakat o„rtasida do„stlik va hamkorlik to„g„risida 
shartnoma, ikki mamlakat o„rtasida sarmoyalarni o„zaro rag„batlantirish va 

---

571 
himoyalash, soliq, bojxona, havo yo„llari, avtomobil va temir yo„llar aloqalari, yuk 
tashish va boshqalar haqida 20 ga yaqin hujjat imzoladilar. I.Karimov Boku Davlat 
Universitetiga tashrif buyurdi. Bu yerda u talabalar bilan uchrashdi. O„zbekiston 
Davlat rahbariga iqtisodiyot, fan, maorifni rivojlantirishdagi xizmatlari uchun Boku 
Universiteti doktori degan faxriy unvon berildi. 
O„zbekiston Respublikasi Prezidenti I.Karimov shu yili 28-may kuni rasmiy tashrif 
bilan Gruziyaga bordi. Islom Karimov va Gruziya Respublikasi sobiq Prezidenti 
Eduard Shevardnadze o„rtasidagi muzokaralarda har ikki mamlakat o„rtasidagi 
munosabatlar, mintaqaviy va xalqaro vaziyat, MDH doirasidagi hamkorlik bilan 
bog„liq masalalar muhokama qilindi. So„ng Prezidentlar ishtirokida kengaytirilgan 
muzokaralar bo„ldi va unda Trans-Kavkaz yo„lining Gruziyadan o„tadigan qismini 
jadal barpo etish, uning keng imkoniyatlaridan samarali foydalanish bosh mavzu 
bo„ldi. Muzokaralar nihoyasida O„zbekiston bilan Gruziya o„rtasidagi ikki tomonlama 
hamkorlikni yanada kengaytirish va chuqurlashtirish to„g„risida Deklaratsiya qabul 
qilindi, ikki mamlakat o„rtasidagi iqtisodiy, savdo aloqalariga doir 15 ga yaqin hujjat 
imzolandi. 
1999-yil 8-mart kuni Gruziya Respublikasi Prezidenti Eduard Shevardnadze 
amaliy tashrif bilan mamlakatimizga keldi. Do„rmon qarorgohida ikki mamlakat 
davlat rahbarlarining yakkama-yakka uchrashuvi bo„ldi. Unda ikki tomonlama 
munosabatlarni rivojlantirish, iqtisodiy hamkorlik ko„lamlarini kengaytirish, 
mintaqaviy xavfsizlik, jahonda yuz berayotgan dolzarb voqealar bilan bog„liq 
masalalar yuzasidan fikr almashildi. 
O„zbekiston Respublikasi va Gruziya Respublikasi Prezidentlarining yakkama-
yakka uchrashuvi davom etayotgan bir paytda qarorgohning majlislar zalida ikki 
mamlakat delegatsiyalarining kengaytirilgan tarkibdagi muzokaralari boshlandi. 
Savdo-iqtisodiy munosabatlarni chuqurlashtirish, transport kommunikatsiyasi 
sohasidagi hamda ikki mamlakat tadbirkorlari o„rtasidagi aloqalarni rivojlantirish 
bilan bog„liq masalalar muloqotning asosiy mavzusi bo„ldi. Ikki mamlakat o„rtasida 
tovar ayirboshlash hajmi yil sayin ortib borayotgani singari bugungi kunda har 
tomonlama o„zaro ishonchga asoslangan aloqalar ham tobora rivoj topib, strategik 
ahamiyat kasb etayotgani muzokaralarda alohida ta‟kidlandi. Mehmonlar O„zbekiston 
ulkan iqtisodiy imkoniyatlar mamlakati ekanini qayd etishdi. Ikki mamlakat 
o„rtasidagi iqtisodiy munosabatlarni rivojlantirishga xizmat qiladigan aniq amaliy 
takliflar ham ishtirokchilar e‟tiboriga havola qilindi. 
Muzokaralar nihoyasiga yetgach, amaliy uchrashuvga oid Protokol imzolandi. 
Hujjatga Islom Karimov va Eduard Shevardnadze imzo chekdilar. 
Shundan so„ng Prezidentlarning ommaviy axborot vositalari vakillari bilan 
uchrashuvi bo„ldi. Matbuot anjumanida ikki mamlakatning TRASEKA dasturi 
doirasidagi ishtirok xususidagi savolga javob berar ekan, mamlakatimiz rahbari 
Transkavkaz koridori O„zbekiston uchun ulkan ahamiyatga molik, ta‟bir joiz bo„lsa, 
strategik ahamiyat kasb etadigan masala ekanini ta‟kidladi. Buyuk Ipak yo„lini 
tiklash, TRASEKA doirasida bugun amalga oshirilayotgan ishlar nafaqat savdo-

---

572 
iqtisodiy, balki katta siyosiy ahamiyat ham kasb etadi, dedi Islom Karimov. Birgina 
o„tgan yili Gruziyaning Poti porti orqali qariyb 725 ming tonna yukning 
mamlakatimizga tashib keltirilganining o„ziyoq uning beqiyos ahamiyatga ega 
ekanidan dalolatdir. Zero, Yevropa Ittifoqi tarkibidagi deyarli barcha davlatlar mazkur 
loyihada bajonidil ishtirok etish istagini bildirayotgani ham bejiz emas. 
1995-yil 25-26-may kunlari Islom Karimov MDHga a‟zo davlat boshliqlari bilan 
navbatdagi uchrashuvda qatnashish uchun Minskka keldi. 26-may kuni MDHga a‟zo 
mamlakatlar davlat rahbarlarining Kengashi bo„lib o„tdi. Unda davlatlararo Valyuta 
Qo„mitasini tuzish, MDH chegaralarini mustahkamlash, iqtisodiy integratsiyani 
kuchaytirish kabi masalalar muhokama qilindi. Ayni paytda hukumat rahbarlari turli 
sohalarda o„zaro hamkorlikni yanada rivojlantirishga doir 20 dan ziyod masalalarni 
muhokama qildilar. 
Istiqlol yillarida O„zbekiston o„zining qat‟iy mustaqil taraqqiyot yo„lidan borish, 
o„zgalarga tahdid qilmaslik, boshqalar suverenitetini hurmat qilish bilan Mustaqil 
Davlatlar Hamdo„stligida o„zining munosib va qat‟i nuqtayi nazariga ega bo„ldi. Bu 
quyidagilarda namoyon bo„ldi.