Narkoz chaqiruvchi vositalar. Etil spirti

Qo‘llanilishi:kombinirlangan anesteziyada (kirish narkozi), bemorlarni evakuatsiya qilishda, endoskopik muolajalarda, qisqa muddatli jarrohlik muolajalarida oftalmologiya, stomatologiya, LOR, doyachilikda.
ETIL SPIRTI.
Etil spirti rangsiz, oson alangalanadigan, o‘ziga xos hidli, engil suyuqlik. Tibbiyot amaliyotida asosan antiseptik vosita sifatida qo‘llaniladi. Lekin spirtli ichimliklarni hayotda qo‘llanilishi uni organizmga ta’sirini (rezorbtiv) chuqur bilishni taqozo qiladi.
Etil spirti MNSga umumiy susaytiruvchi ta’sir ko‘rsatadi (narkotik ta’sir turi). Och qoringa ichilgan spirt tez so‘riladi. (20 % me’dada, qolgani ichakda). Ovqat mahsulotlari, yog‘ va uglevodlar spirtni so‘rilishini susaytiradilar. Lekin spirtning juda oz miqdorini ham miyaning po‘stloq qismida tormozlanish jarayonini susaytiradi va shuning natijasida soxta qo‘zg‘alish yuzaga chiqadi (qo‘zg‘alish davri-mast bo‘lish). Bundan insonlarning o‘ziga nisbatan tanqidiy qarashi kamayadi, yoki umuman yo‘qoladi, his-hayajon va harakat kuchayadi, fikrlash va xotira keskin susayadi.
Alkagol ta’sirining boshida analgeziya chaqiradi. Lekin alkogolning qondagi miqdori ortishi bilan uzoq davom etuvchi qo‘zg‘alish davri yuzaga chiqadi, undan keyin jarrohlik davri boshlanadi. Bunda MNSning faolligi, harakatni boshqarish keskin kamayadi. Es-xush chalkashadi keyin butunlay yo‘qoladi.
Alkogolning narkotik ta’sir kengligi juda tor bo‘lganligidan jarrohlik davri tez agonal davriga o‘tadi: nafas va qon aylanish markazlarning falajlanish belgilari yuzaga chiqadi, nafas olish qiyinlashadi, qon bosimi pasayadi. Keyinchalik bu markazlarning faoliyati to‘xtaydi. SHu sababli alkogol narkoz chaqirish uchun qo‘llanilmaydi.
Alkogol ta’sirida teri tomirlari kengayadi va issiqlikni ajratish (tarqatish) kuchayadi (bemor qizib ketganga o‘xshaydi) va tana harorati pasayadi (sovuq kunda muzlab qolish alkogol ichgan odamlarda tezroq bo‘ladi).
Alkogolning mahalliy ta’siri uning konsentratsiyasiga bog‘liq: 40% mahalliy tomirlarni kengaytirib giperemiya chaqiradi, 95%-burushtiradi (jarroh) qo‘lini ishlov berishda (antiseptik sifatida) qo‘llaniladi. Kesuvchi asboblarni dezinfeksiyalashda ham foydalaniladi.
Organizmda alkogolning 90% suv va SO2 ga parchalanadi, bunda katta miqdorda energiya ajraladi (7,1 kkal/g). Bu uglevod parchalanishidan ko‘proq va yog‘lar parchalanishiga teng keladi. Lekin hosil bo‘lgan quvvat to‘planmaydi (zaxira qilinmaydi) va u organizimdan bekorga ajraladi. O‘zgarmagan alkogol o‘pka orqali, peshob va ter tarkibida ajraladi. Gipofizdan antidiuretik gormonni ishlab chiqarishni susaytirganligi sababidan alkogol peshob ajralishini oshiradi. MIT a’zolariga ham kuchli ta’sir etib, (ruxiy, reflektor va bevosita) me’da shirasini ishlab chiqarishini oshiradi. Lekin alkogolning konsentratsiyasi 20% dan ortgandan keyin shira tarkibida xlorid kislotasini va pepsinni ishlab chiqarish susayadi, ovqat xazm qilish buziladi. Bundan tashqari oshqozon xarakati keskin kamayadi, 12 barmoqli ichakka ochiladigan qism mushaklari tirishadi (spazm prevratnika). Alkogol ozuqa va plastik material bo‘lib xizmat qilmaydi va shu bilan bir qatorda zaharli bo‘lganligidan organizmga faqat zarar etkazadi. Davomli ichilsa, unga o‘rganish va qaramlik (ruhiy va jismoniy) rivojlanadi.
Agar qonda alkogolning miqdori 300-400 mg% etsa o‘tkir zaharlanish kuzatiladi, 500-800 mg% bo‘lganda inson halok bo‘ladi. Mast bo‘lgan odamda spirtning qondagi miqdori 100-200 mg% bo‘ladi. O‘tkir zaharlanishni davolash uchun oshqozon yuviladi, analeptiklar, kislorod kiritiladi. Og‘ir hollarda gemodializ va simptomatik davolash o‘tkaziladi.