Наргис Қосимова

Калит сўзлар: 
ахборот хавфсизлиги,
 
Миллий ахборот-коммуникация 
тизими
, 
интернет, таҳдид манбалари. 
 
Бугунги 
кунда 
жамиятимизда 
ахборотлаштириш 
соҳасидаги 
муносабатларнинг кенгайиши билан бир қаторда, мамлакатимизда ушбу 
соҳадаги ҳуқуқбузарликларнинг олдини олишга қаратилган янги ижтимоий 
муносабатлар — ахборот хавфсизлигини таъминлаш долзарб масалалардан 

---

67 
бирига айланди. Ўзбекистон Республикаси Ахборот технологиялари ва 
коммуникацияларини ривожлантириш вазирлиги ҳузуридаги “Ахборот 
хавфсизлигини таъминлаш маркази” давлат муассасаси Ўзбекистон 
Республикаси Президентининг “Ўзбекистон Республикасининг Миллий 
ахборот-коммуникация тизимини янада ривожлантириш чора-тадбирлар 
тўғрисида” 2013 йил 27 июндаги ПҚ-1989-сонли ва Ўзбекистон 
Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг “Ўзбекистон Республикаси Алоқа, 
ахборотлаштириш ва телекоммуникация технологиялари давлат қўмитаси 
ҳузурида “Электрон ҳукумат” тизимини ривожлантириш маркази ҳамда 
Ахборот хавфсизлигини таъминлаш маркази фаолиятини ташкил қилиш 
чора-тадбирлар тўғрисида” 2013 йил 16 сентябрдаги 250-сонли қарорларига 
мувофиқ ташкил қилинган. 
Ахборот хавфсизлигини таъминлаш марказининг расмий веб-
сайти http://infosec.uz 
Ахборот хавфсизлигини таъминлаш маркази компьютер ҳодисалари 
бўйича ахборотни йиғиш ва таҳлил қилиш, ахборот хавфсизлигини 
таъминлашга техник ва консультатив ёрдам бериш бўйича Ўзбекистонда 
ягона давлат муассасаси ҳисобланади. 
! 
Марказ фаолиятининг асосий мақсади
– иқтисодиётнинг барча 
тармоқлари ва соҳаларида ахборотни муҳофаза қилишнинг замонавий 
воситалари ва методларини янада ривожлантириш ва кенг жорий қилишни 
таъминлаш, шунингдек, Интернет миллий фойдаланувчиларини ҳамда давлат 
ва хўжалик бошқаруви органлари, маҳаллий давлат ҳокимияти органларини 
ахборот хавфсизлигига таҳдидлар тўғрисида огоҳлантиришдан иборат. 

---

68 
“Ахборот хавфсизлигига таҳдид манбалари тасодифий ва олдиндан 
кўзланган бўлиши мумкин”. Дастур таъминотидаги камчиликлар, техник 
воситаларнинг носозлиги, малаканинг етишмаслиги ёки фойдаланувчининг 
хатолари тасодифий таҳдидлар ҳисобланади. Олдиндан кўзланган таҳдидлар 
эса ахборот заҳираларига зарар етказиш мақсадида атайин амалга 
оширилади. Улар фаол (актив) ва нофаол (пассив) бўлади. Нофаол 
таҳдидларга ахборот заҳираларидан уларнинг вазифаларига таъсир 
кўрсатмаган ҳолда рухсат берилмаган фойдаланишга бўлган интилишлар 
киради. Техник ва дастур воситаларига, ахборот заҳираларига таъсир қилиш 
йўли билан тизимнинг мўътадил фаолиятини бузишга қаратилган таҳдидлар 
фаол таҳдидлар ҳисобланади. 
Тажрибадан маълумки, хавфни бартараф этишнинг энг осон йўли, шу 
хавфни олдиндан аниқлаб, унга қарши эҳтиёт чораларини қўллаш 
ҳисобланади. Шу нуқтаи назардан, ахборот хавфсизлигини таъминлаш 
борасида ҳам соҳага нисбатан потенциал таҳдид манбаларини аниқлаш ва 
ҳимоя чораларини қўллаш бирламчи вазифалардан ҳисобланади. 
Ахборот хавфсизлигига таҳдид манбалари ички ва ташқи манбаларга 
бўлинади. Мутахассисларнинг эътироф этишича, ахборот хавфсизлигининг 
долзарб муаммога айланишига асосан ташқи манбалар сабаб бўлган. Чунки, 
бугун замонавий дунёга эгалик қилиш учун курашнинг асосий воситаси 
сифатида ахборот тилга олинмоқда. Бундай вазиятда ахборот технологиялари 
ва ахборот бошқаруви юксак даражада тараққий этган давлатлар ўзидаги бу 
устунликдан ижтимоий онгга таъсир кўрсатиш йўлида фойдаланишдан том 
маънода манфаатдор ҳисобланади. 
Ахборот хавфсизлигига таҳдиднинг ташқи манбалари: 
-
чет эл жосуслик ва махсус хизматларининг фаолияти; 
-
чет эл оммавий ахборот ва глобал коммуникация воситалари; 
-
халқаро гуруҳлар, тузилмалар ва алоҳида шахсларнинг 
ноқонуний ҳаракатлари; 
-
ахборот тарқатиш ва фойдаланиш бўйича хорижий давлатлар 
сиёсатининг амалга оширилиши 
-
табиий офатлар ва фожеалар. 
Ахборот хавфсизлигига таҳдиднинг ички манбалари: 
-
сиёсий, иқтисодий ва жамоат ташкилотларининг, алоҳида 
шахслар ва гуруҳларнинг ахборот тўплаш, тарқатиш ва фойдаланиш 
соҳасидаги ноқонуний фаолиятлари; 

---

69 
-
ахборот соҳасида фуқаролар ва ташкилотлар ҳуқуқларининг 
бузилишига олиб келувчи давлат тизимларининг қонуний ҳаракатлари ва 
кўзда тутилмаган хатолари; 
-
ахборот тизимларининг дастурий-техник воситаларининг базавий 
технологияларини яратиш, синаш ва ишлаб чиқариш бўйича маҳаллий 
саноатнинг талаб даражасида эмаслиги. 
Ахборот маконининг вужудга келиши нафақат уни бўлиб олиш, балки 
унда кечаётган жараёнларни назорат қилиш ва бошқаришни хоҳловчи 
томонларнинг пайдо бўлишига олиб келди. Бу гуруҳларнинг кураш воситаси 
ҳам айнан ахборот қуролидир. Таҳлилчилар ахборот қуроли деганда 
одамларга руҳий таъсир кўрсатадиган ва уларнинг устидан назорат қилиш 
имконини берувчи воситаларни, компьютер вирусларини, мантиқий бомба, 
телекоммуникация тармоқларида ахборот алмашинувини бостирувчи 
мосламаларни, давлат ва ҳарбий соҳаларни бошқаришда ахборотларни 
сохталаштириш каби ҳаракатларни назарда тутишади. 
Ахборот хавфсизлигига нисбатан таҳдидларнинг асосий таъсир 
воситаси бир марталик ташвиқот акциялари, узоқ муддатли тарғибот 
кампаниялари, мафкуравий тазйиқ, маданий экспансия, ахборот блокадаси 
каби руҳий-информацион таъсир воситалари ҳисобланади. 
! 
Руҳий-информацион таъсир асосан қуйидаги усуллар орқали амалга 
оширилади: 
-