Naqd pul aylanmasi tushunchasi va mazmuni The concept and meaning of cash flow

1-rasm: Naqd pul tushumlari hajmi va tarkibi dinamikasi⁵
“2021 yilda bank kassalaridan (shu jumladan, bankomatlardan) berilgan naqd pullar hajmining 2020 yilga nisbatan 75,3 trln. so`mga oshishi kuzatilgan bo`lsa, ushbu o`sishning asosiy qismi bank kartalaridan naqd pul yechish (32,9 trln.so`mga) hamda banklar tomonidan aholidan naqd chet el valyutasini sotib olish hajmlarining (22,2 trln. so`mga) oshishi hisobiga yuzaga keldi.”<sup>6</sup>
2022 yil 1 yanvar holatiga muomaladagi naqd pullarning umumiy pul massasidagi ulushi 20 foizni tashkil qilib, o`tgan yilning mos davriga nisbatan 3 foiz bandga pasaydi. YIMga nisbatan ulushi esa 4,1 foizdan 3,9 foizgacha pasaydi.
2022-yilning iyul oyida O‘zbekistonda muomalada bo‘lgan naqd pullar miqdori 40 trln 512 mlrd so‘mni tashkil qilmoqda. Bu haqda Markaziy bank tomonidan e’lon qilingan 2022 yil 1-yarim yillik yakunlari bo‘yicha pul agregatlari statistikasida keltirilgan.
Unga ko‘ra, milliy valyutadagi pul massasi miqdori o‘tgan oyga nisbatan qariyb 5,4 trln so‘mga ko‘paygan va 113,6 trln so‘mga yetgan.
May oyidan farqli ravishda, iyun oyida chet el valyutasidagi depozitlar (milliy valyuta ekvivalentida) miqdori 5 trln 425 mlrd so‘mga kamaygan.
Milliy valyutadagi pul massasining barcha turlari miqdori oshgan, xususan, muomaladagi naqd pullar ham 3 trln 645 mlrd so‘mga ko‘paygan hamda ularning miqdori 40 trln 512 mlrd so‘mni tashkil qilgan.
Xulosa va takliflar
Xulosa qilib shuni aytishimiz mumkinki naqd pul shaklidagi to'lovlarni amalga oshirish juda oson – cho'ntagingizda yetarli mablag'lar hamda kerakli valyuta bo'lsa bas. Uning eng katta afzalligi – xoxlagan joyingizda to'lovni komission to'lovlarsiz amalga oshirish imkoniyati.
Uning salbiy tarafi shundan iboratki, naqd pulingiz o'g'irlanishi yoki yo'qolishi ehtimoli kattadir, bu bilan Siz hamyonizdagi barcha pulingizdan ajralib qolishingiz mumkin.
Naqd pulning iqtisodiyotdagi ahamiyatini o’rganadigan bo’lsak uning quyidagi afzalliklari kelib chiqadi:

• 
  naqd pul hech qanday texnik qurilmalar, mobil yoki internet aloqasini talab qilmaydi;
  
• 
  naqd pul umumiy qabul qilingan to'lov vositasi;
  
• 
  naqd pullar karta va pul o'tkazmalariga xizmat ko'rsatish bo'yicha qo'shimcha komission xarajatlarini talab qilmaydi.