Naqd pul aylanmasi, mazmuni va prinsiplari

Naqd pul aylanmasini tashkil etish muammolari

Naqd pul aylanmasining keskin o'sishi naqd pul muomalasi, tashish, saqlash, shuningdek, eskirgan banknotlarni almashtirish uchun davlat xarajatlarining oshishiga olib keladi.
O’zbekiston Respublikasining banklari kassa hisob-kitob operatsiyalarini amalga oshirib, naqd pul muomalasi hajmini va uning muomalasini tartibga soladi. Muomaladagi pul massasi miqdori, shuningdek, O’zbekiston Respublikasining Markaziy banki tomonidan nazorat qilinadi, tijorat banklarining pul mablag'larini chiqarish huquqiga ega bo'lmagan kassa operatsiyalari bo'yicha faoliyatiga ta'sir qiladi, faqat ular jalb qilgan resurslar doirasida. Resurslarning cheklanganligi sharoitida ko‘pgina tijorat banklari aholiga va yuridik shaxslarga naqd va naqd pulsiz xizmatlar ko‘rsatishni to‘liq amalga oshira olmaydi, bu esa ushbu operatsiyalardan foydaning yo‘qolishiga olib keladi.
Naqd pul aylanmasi, shuningdek, yuqori xavf bilan tavsiflanadi: banknotlarni qalbakilashtirish, kassa xizmatlarini hisoblash xatolari, naqd pul operatsiyalarining katta hajmi va boshqalar. Bunday risklar kredit tashkilotlarida hisob-kitob-kassa operatsiyalarining buzilishiga va bu operatsiyalar samaradorligining pasayishiga olib keladi.
Bundan tashqari, naqd pul aylanmasi naqd pulni qabul qilish, saqlash va tashish, mutaxassislar va nazoratchilarning katta shtatini saqlash uchun katta xarajatlarni talab qiladi.
2021 yilda chakana savdo hajmi o`sishining 2020 yildagi 5,7 foizdan 12 foizgacha, pullik xizmatlar ko`rsatish hajmining 3 foizdan 19,2 foizgacha tezlashishi, shuningdek, ish haqi, pensiya, nafaqa va boshqa ijtimoiy to`lovlar miqdorining oshib borishi naqd pulga bo`lgan talab va taklifni shakllanishida asosiy omillardan bo`ldi.
Natijada, 2021 yilda banklar orqali naqd pul aylanmasi hajmi 2020 yilga nisbatan 40,8 foizga oshib, 507,2 trln. so`mga yetdi va uning tarkibiy shakllanishida o`tgan yillarga nisbatan deyarli o`zgarish kuzatilmadi.