Намуна (Образец)

21.3. Korporativ nizolarni tartibga solish va bartaraf etish 
Turli aksiyadorlar guruhlari o’rtasidagi nizolar moha ko’ra iqtisodiy nizolar 
hisoblanadi, chunki bu avvalo jamiyat chiqargan aksiyalarni o’zlashtirish va sotib 
yuborish bo’yicha yuzaga keladigan nizolardir. Korporativ nizolarni hal qilish 
usuli bo’yicha u, shubhasiz, huquqiy nizolar sirasiga kiradi. Buni shu bilan 
asoslash mumkinki, nizo qatnashchilari murosaga kela olmagan va bitim tuzish 
yo’li bilan yoki yig’ilish qarorida o’z xohishini bildirmagan bo’lsa, nizoni hal 
qilish sud tomonidan fuqarolik va hatto jinoiy ishlarni ko’rib chiqish vositasida 
ro’y beradi. 
Hozirgi paytda mavjud bo’lgan empirik va huquqiy ma’lumotlar 
shakllanayotgan aksiyadorlar huquqini himoya qilish tizimida barqaror va asosiy 
ziddiyatlarni aniqlashga imkon bermoqda. 
Qarama-qarshilikning mohiyati shundaki, mavjud aksiyadorlar huquqini 
himoya qilish tizimida ikkita qarama-qarshi yondashuv mavjud. 
Birinchi yondashuv
. 
Aksiyadorlik kapitalining bir qo’lda to’planishi 
(konstentratsiya) - aksiyadorlarni himoya qilish huquqiy vositalari minimal va 
minoritar aksiyadorlarni himoya qilish huquqiy vositalari maksimal bo’lishini 
ko’zda tutadi, o’ziga xos o’zaro neytrallash vaziyatini yaratadi: asta-sekinlik bilan 
mayda aksiyadorlarni chiqarib yuborish korporativ sektor nuqtai nazaridan 
minoritariylarni himoya qilish keng vositalari ahamiyatini pasaytiradi, mayda 
aksiyadorlarni himoyalash vositalarining o’zi esa korporativ shantaj vositalariga 
aylanadi. 
Ikkinchi yondashuv.
Aksiyadorlarni himoya qilish huquqiy vositalarining 
yoyiq tizimini yaratish, o’z navbatida, bir qo’lda to’planish (konstentratsiya) 
jarayonining davom etishini to’xtatib turadi (iqtisodiy jarayonlarga teskari ta’sir 

---

251 
omili sifatida). Bunda esdan chiqarmaslik kerakki, konstentratsiyani davom ettirish 
yo’li bilan o’z manfaatlarini himoya qilish bu – yirik aksiyadorlarning alohida 
huquqlari, ular himoya qilishning huquqiy vositalari yo’qligiga emas, balki 
buyurtma asosida qo’llanishga javob beradi, chunki minoritar aksiyadorlar na 
konsolidastiya sharoitlariga, na mustaqil sud imkoniyatlariga ega emas. 
Bunday vaziyatda korporativ munosabatlarning barcha qatnashchilari 
manfaatlari muvozanatini qo’llab-quvvatlash uchun aniq huquqiy maydon 
shakllantirish ustuvor vazifa hisoblanadi. 
Davlat nuqtai nazaridan fundamental vazifa bu – korporativ boshqaruvni 
mulk huquqini (investorlar huquqlari, aksiyadorlar huquqlari) himoya qilish va 
kafolatlash nuqtai nazaridan ko’rib chiqishdir. 
Lekin shunga qaramay, O’zbekistonda korporativ boshqaruvning 
rivojlanishida ayrim umid uyg’otuvchi tendenstiyalar kuzatilmoqda. 
1.
Korporativ boshqaruv sohasida umumiy siyosatni amalga oshirish 
bo’yicha davlat organi – Davlat Mulk Qo’mitasi mavjud.
2.
Qator korxonalar o’z korporativ boshqaruv kodekslarini ishlab chiqdi va 
qabul qildi, shuningdek, direktorlar Kengashiga tashqi aksiyadorlar vakillarini 
kiritdi. 
3.
Kompaniyalar 
dividend 
siyosatining 
yaxshilanishi 
korporativ 
munosabatlar etukligidan dalolat beradi. Ko’pchilik kompaniyalar foydani qayta 
taqsimlashga diqqat bilan e’tibor qarata boshladi. 
4.
Menejerlarning mulk egalari nazorati ostida bo’lishi bilan bog’liq 
vaziyatlarda ham ijobiy o’zgarishlar kuzatilmoqda. Yaxshi ishlamayotgan 
rahbarlarni ishdan bo’shatish xavfi korporativ boshqaruvda faoliyat ko’rsatayotgan 
mexanizmlardan biriga aylanmoqda. 
5.
Kompaniyalar haqida korporativ boshqaruv bilan bog’liq risklar nuqtai 
nazaridan axborotga talab o’smoqda.