Namoz Rasulov

14.
Tashbih – 
ar “o`xshatish”.
Tashbihda narsa, belgi va 
harakat 
kabilar 
boshqasiga 
o`xshatish, 
qiyoslash 
orqali 
tasvirlanadi. Bu o`sha tushunchani anglash va his qilishni 
osonlashtiradi. 
Demak, 
tashbih 
ikki 
narsani 
bir-biriga 
o`xshatishdir. Masalan, “yuzing go`zallikda gul kabidir” 
deyilganda yuz gulga o`xshatilyapti. Tashbihning yuzaga 
kelishida to`rt unsur ishtirok etishi mumkin. 
O`xshamish – 
tasvirda fikr qaratilgan narsa yoki 
tushuncha (yuz); 
O`xshatilmish – 
tasvirda qiyoslanayotgan narsa yoki 
tushuncha (gul); 
Asos – 
nimaga ko`ra o`xshatishning yuzaga chiqqanligi 
(go`zallikda); 
Vosita – 
o`xshatilish belgisi (kabi) 
Vosita ishtirok etgan o`xshatishlarda tashbih aniq ko`rinib, 
bilinib turadi. So`z san`atida 
–dek, -day, -cha, -simon, -vor, -
saro, -oso, -vash, -iy, -oyin
kabi qo`shimchalar, 
kabi, singari, 
misli, go`yo, yanglig`, xuddi, o`xshab, nechukki 
va boshqa 
so`zlar vosita bo`lib kelgan. Ko`p hollarda 
asos
ishtirok etmaydi. 
Misol: 
 

---

8 | t . m e . o n a t i l i n a m o z r a s u l o v b i l a n
Sanga binafsha kibi qaddi nigun, 
Bosh ko`tara olmay uyotdin zabun 
 
Ul ulus jondin ayru yel yanglig`, 
Sayr etib suv yuzida yel langlig`
a) Mutlaq tashbeh – 
o`xshatishlarda ba`zan vosita tushib 
qolib, tashbihda o`xshamish bilan o`xshatilmishgina ishtirok 
etadi. M: “qoshi hiloldek egik” o`rniga “qoshi hilol”; “qomati 
sarvdek tik” o`rniga “sarvqomat”; “yuzi oydek” o`rniga “yuzi oy” 
ishlatiladi: 
Ermas alar tufrog`-u, sen nuri pok, 
Xilqat alarg`a-u sanga – tiyra xok,
Baytida ham shu holatni ko`rish mumkin. Asos va vositaning 
qo`llanish yoki qo`llanmasligidan qat`i nazar o`xshamish bilan 
o`xshatilmish ishtirok etgan o`xshatish san`ati