Namanganmuhandislik-teхnologiya instituti

Suv bug’i bosimining turli xaroratdagi qiymati

kPa	mm sim.ust.	^0C
5,6	42,18	35
5,3	39,90	34
5,0	37,73	33
4,7	35,66	32
4,5	33,70	31
4,2	31,82	30
4,0	30,04	29
3,8	28,35	28
3,6	26,74	27
3,4	25,21	26
3,2	23,76	25
3,0	22,38	24
2,8	21,07	23
2,6	19,83	22
2,5	18,65	21
2,3	17,54	20
2,2	16,48	19
2,1	15,48	18
1,8	14,53	17
1,7	13,63	16
1,6	12,76	15

3-laboratoriya ishini
X I S O B O T I
Quyidagi tushunchalarni izohlang:
1. Ekvivalent molyar massa ______________________________________________________ __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
2.Ekvivalent molyar hajm ______________________________________________________ __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
3. Ekvivalentlar qonuni __________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
4. Ekvivalentning molyar massasini xisoblash ______________________________________ __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
a)elementningM_e(elt)=________________________________________________________________________________________________________________________________________
b)kislotaning M_e(kista)= ________________________________________________________ _____________________________________________________________________________
d) asosning M_e(as.)= ___________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
e) tuzning M_e(tuz)= ________________________________________________________ _____________________________________________________________________________
Tajriba natijalari.
Jadval-4

Metall massasi (g)	Byuretkadagi suvning satxi		V(H2)	Xarorat		Suv bug’i bosimi P(H2O) ,	Atmosfera bosimi Ratm.,
	Boshlang’ich V(bosh) (ml)	Oxirgi V(oxir) (ml)		t(^0C)	T(q)	kPa	kPa

Tajriba natijalarini xisoblash.

Jadval-5

		Xisoblash formulalari		Xisobi		Natija
Vodorodning partsial bosimi, P(H2) , kPa
N.sh. keltirilgan vodorodning xajmi, V0(ml)
Ajralgan vodorodning massasi m(H2),g
Ekvivalent-ning molyar massasi:	a) vodorod massasi bo’yicha
Me(met) (g/mol’)	b) vodorod xajmi bo’yicha

Nazorat savollari.

1. 0,0434 g metall kislota tarkibidan n.sh. da 40 ml vodorodni siqib chiqarilgan. SHu metall ekvivalentining molyar massasini toping.

J: 12,2

2. 0,1325 g soda bilan kal’tsiy gidrooksid ekvivalentining molyar massasi 37 ga teng bo’lganda reaktsiyaga kirishadi. Sodaning ekvivalentining molyar massasini toping.

J: 53

3. 4,3 g metall oksidi 17⁰S va 113,2 kPa bosimda kizdirilganda 580 ml kislorod ajralgan. Metall ekvivalentining molyar massasini aniklang.

J: 31,5

4. 9,8 g fosfat kislotani neytrallash uchun ekvivalentining molyar massasini 56 ga teng bulgan 10% li uyuvchi kaliy eritmasidan 1,68 g sarflangan. Fosfat kislota ekvivalentining molyar massasini toping.

J: 32,9

5. 20 g 7,3 % li xlorid kislotada 20 g kal’tsiy karbonat eriydi. SaSO₃ ning ekvivalentining molyar massasini xisoblang.

J: 50
LABORATORIYA ISH № 4
Termokimyoviy jarayonlar. Neytralanish reaksiyasi va erish jarayonidagi vujudga kelgan issiqlik effektlarini aniqlash


Ishning maqsadi: TermoKimyoning asosiy qonunlarini reaktsiyalarini entalpiya o’zgarishini hisoblash usullarini o’zlaщtirish, tuzning erish issiqligini tajriba yo’li bilan aniqlashdan iborat.
Reaktivlar: Distillangan suv, kaliy nitrat tuzi KNO₃(oq kristall modda), ammoniy xlorid tuzi-NH₄Cl(oq kristall modda),natriy karbonat tuzi(oq kristall modda)Na₂CO₃, bariy xlorid tuzi BaCl₂(oq kristall modda), mis sul’fat tuzi CuSO₄(xavo rang kristall modda).


Asbob uskunalar: Ikki hil hajmli stakanlar, qopqoq, suyuqlikni haroratini o’lchovchi termometr, shisha varonka, shisha tayoqcha, texnik kimyoviy tarozi.


Tajriba-1. Tuzning erish issiqligini aniqlash.

Bu tajriba rasmda tasvirlangandek soddalashtirilgan kalorimetrda bajariladi.

9 - Rasm. Soddalashtirilgan kalorimetr.
1- tashqi stakan; 2- ichki stakan; 3- qopqoq;
4-termometr; 5-aralashtirgich; 6- voronka.
Kalorimetrning ichki stakaniga 50 ml suv quying va uni termometr va aralashtirgich o’rnatilgan qopqoq bilan berkiting. Aralashtirgich bilan suvni aralashtiring xamda suvning xaroratini yozib oling va uni t₁ bilan belgilang. O’qituvchining ko’rsatmasi bilan kukun xoligacha maydalangan tuzdan 0,04 mol’ texnik Kimyoviy tarozida tortib oling va uni kalorimetrning ichki stakandagi voronka yordamida suvga soling. Tuzni aralashtirgich orqali aralashtirib eriting. Tuz suvda to’liq erigach, eritmaning termometr ko’rsatgan xaroratini yozib oling va uni t₂ bilan belgilang.
Tajriba natijalarini xisobot jadvaliga yozing va tuzning erish issiqligini xisoblang. Tuzning erish issiqligining nazariy qiymatini jadvalda berilgan.
Jadval -6
Moddalarning 18⁰S dagi moddalarning erish issiqlik effektlari

Moddalar	Erish issiqligi		Moddalar	Erish issiqligi
	kkal	kDj		kkal	KDj
KNO3	-8,54	-35,75	ZnSO4*7H2O	-4,28	-17,9
NaNO3	-5,04	-21,08	ZnSO4	+18,54	+77,59
NH4NO3	-6,42	-26,90	CuSO4*5H2O	-2,80	-11,7
K2SO4	-6,42	-26,88	Na2SO4*10 H2O	-18,76	-78,51
NH4Cl	-3,89	-16,30	CuSO4	+15,90	+66,54
Na2CO3	+5,63	+23,60	H2SO4	+18,09	+75,70
Na2CO3*10H2O	-15,91	-66,58	HNO3	+7,45	+31,16
NaOH	+10,10	+42,24	KOH	+12,70	+53,18

Tajriba-2 Neytrallanish reaktsiyasining
issiqlik effektini aniqlash.

Kalorimetrining ichki stakaniga byuretkadan kerakli xajm 1 M ishqor eritmasidan quying va unga termometr tushuring, undagi ishqor eritmasining (t₁) xaroratini o’lchang. Boshqa quruq stakanga byuretkadan bir xil xajmdagi 1 M kislota eritmasidan quying. So’ngra uni voronka orqali kalorimetrining ichki stakandagi ishqor eritmasiga quying va aralashtirgich bilan yaxshilab aralashtiring. Neytrallanish reaktsiyasi nihoyasiga etib, xarorati ortishi to’xtagandan keyin eritmaning maksimal xaroratini (t₂) yozib oling.

Natijalarni xisoblash jadvaliga yozing va neytrallanish reaktsiyasining issiqlik effektini xisoblang.
Tajriba-1 natijalarini xisoblash.
1. Tuz erish issiqlik effektini quyidagi formula bo’yicha xisoblang Q(namuna)=s*m(eritma)*t⁰;
Bu erda: s - eritmaning solishtirma issiqlik sig’imi:
s=1 kal/(g*grad) yoki s=4,2J/(g*grad);
m(eritma)=m(tuz)+m(suv); t⁰=t₂-t₁.
Proportsiyadan foydalanib
1 mol’------ N_A------M g/mol’-----Qerish (modda)kJ/ mol’
n mol’------ N------m g -----------Q(namuna) kJ,
Tuzning erish issiqlik effektini quyidagi formula bilan xisoblang:
Q(tuz erish)= Q(namuna)  M(modda)\ m(modda)

3. Tajribaning absolyut va nisbiy xatosini xisoblang:

abs Q=Q_erish(modda)_nazariy- Q_erish(modda)_tajriba.
nisbiy Q=Q/Q_nazariy*100%