|
Belgilangan vaqt.
1.
|
Tashkiliy qism
|
3 daqiqa
|
2.
|
O`tilgan mavzuni takrorlash
|
12 daqiqa
|
3.
|
Yangi mavzu bayoni
|
14 daqiqa
|
4.
|
Mustahkamlash
|
12 daqiqa
|
5.
|
Baholash
|
2 daqiqa
|
6.
|
Uyga vazifa
|
2 daqiqa
|
Tashkiliy qism
Navbatchi axboroti
O`tilgan mavzuni so`rash
1. Uning jahon diniga aylanishidagi tarixiy shart-sharoitlarni aniqlang.
2. Xristianlikda dastlabki bo‘linish qachon sodir bo‘lgan, uning tarixiy sabablari nimada edi?
Yangi mavzuning bayoni:
Reja:
XRISTIANLIK YO‘NALISHLARI
Katoliklik xristianlik dinining eng yirik yo'nalishi hisoblanadi. «Katolik» so'zi butun jahon, butun dunyo (umumiy, dunyoviy) degan ma'noga ega. Bu yo'nalish, asosan, G'arbiy, Janubi-G'arbiy va Markaziy Yevropa, Boltiqbo'yi, Ukraina va Belarusning g'arbiy hududlarida, Lotin Amerikasi va AQSHda tarqalgan.
Katoliklik xristian dinining yo'nalishi sifatida uning asosiy aqidalari va marosimlarini tan olishi bilan birga, ta'limoti, marosimlarni amalga oshirish, tashkil topishida o'ziga xos xususiyatlarga ega. Katolik ta'limotining asosini xristianlikda tan olingan Muqaddas kitob — Bibliya va Muqaddas rivoyatlar tashkil etadi. Katolik Cherkovi Tashkiloti jiddiy ravishda markazlashganligi bilan ajralib turadi. Rim Papasi bu Cherkovning rahbari hisoblanadi. U din va axloq masalalari bo'yicha qoidalarni belgilaydi. Uning hokimiyati Butun Jahon Soborlaridan yuqori turadi. Katoliklik ta'limotiga ko'ra, Cherkov gunohlarni afv etish, kechirim tuhfa qilish huquqiga ega. Bu huquq indulgensiyalar to'g'risida- gi ta'limotning, ya'ni pul evaziga yoki cherkov oldidagi xizmatlari uchun gunohlarni kechirishning vujudga keli-higa sabab bo'lgan.
Katoliklikda 1870-yilda Vatikanda o'tkazilgan 1-soborda qabul qilingan Papaning begunohligi haqidagi aqidalar mavjud. Papani kardinallar yig'ilishi (kollegiyasi) saylaydi. Protestantlik Yevropa mamlakatlarida katoliklikda kechayotgan jarayonlarga qarshi qaratilgan reformatsiya harakati natijasida vujudga kelgan. Reformator- lar katoliklik amallarini Injil ideallaridan qaytish deb talqin qiladilar. Oksford universiteti professori J. Viklif (1320-1384) Rim Papasining Angliyadan olinadigan soliqlariga qarshi chiqdi, ingliz cherkovining fuqarolar ishlari bo'yicha Angliya qiroliga bo'ysunishi lozimligi va Muqaddas kitobning cherkov rivoyatlaridan ustunligi to'g'risidagi g'oyalarini ilgari surdi. Bu g'oyalarni ingliz kambag'al ruhoniylari qo'llab-quvvatladilar.
Protestantlik dunyoviy kishilarni ruhoniylardan ajratmaydi, bu ta'limotga ko'ra, barcha dindorlar ruhoniy- dir. Sirli marosimlardan faqat cho'qintirish va non bilan tamaddi qilishni tan oladi. Dindorlar Rim Papasiga bo'ysunmaydilar. Ibodat va'z o'qish, birgalashib ibodat qilish va diniy qo'shiqlar (psalomlar) aytishdan iborat.
Protestantlar Bibi Maryamning ilohiy ekanini tan olmaydilar, tarkidunyochilik, go'daklarni cho'qintirish, ruhoniylar kiyadigan kiyimlar, ikonalarni rad etadilar.
Yan Gus kuydirilgandan yuz yil keyin Germaniyada Vittenberg universiteti professori Martin Lyuter (14831546) Protestantlar Cherkov asoslarini yaratadi. U ham indulgensiya sotilishini tanqid qiladi. M. Lyuter diniy-axloqiy jihatdan mehnatni qadrlash lozimligi g'oyasini ilgari surdi. Lyuterning fikricha, inson va Xudo o'rtasida bevosita aloqa bo'lishi mumkin. Lyuter ta'limoti protestantlikdagi yo'nalishlardan biri — lyuteranlikka asos soldi. Bu ta'limotga ko'ra, odamlar vijdon va tavba-tazarruni ongli ravishda va muntazam nazorat qilishlari lozim. M. Lyuter tavba-tazarru uzoq davom etadigan jarayon ekanligini qayd etadi. Lyuteranlar ta'limotiga ko'ra, Papa o'zi buyurgan yoki cherkov nizomida belgilangan jazolardan ozod qilishi mumkin, ammo cherkov insonni xudoning jazosidan ozod qilolmaydi deb hisoblanadi.
Indulgensiyalarni sotib olishning befoydaligini M. Lyuter shunday asoslaydi: «Xudo chin ko'ngildan tavba qiluvchilarning gunohidan kechadi, abadiy qiynoqlardan ozod qiladi, osiy bandalar Papaning yorlig'isiz ham bundan umid qilishlari mumkin». Lyu- teranlik Germaniya, Daniya, Norvegiya, AQSHda tarqalgan. Xristianlikda bu yo'nalishlardan tashqari kalvinizm, presviterianlar, anglikan cherkovi, baptizm, anabaptizm, mennonitlar, unitarizm, metodistlar, kvakerlar, pyatidesyatniklar, adventistlik yo'nalishlari mavjud.
Bugungi kunda xristianlik yo'nalishlaridan mamlaka- timizda pravoslav, katolik, arman apostol, nemis yevan- gellyuteran, yevangel xristian-baptistlar, yettinchi kun xristian adventistlari, koreys protestant, to'liq injilchi, «Golos Bojiy» kabi chekovlari ro'yxatdan o'tgan.
Ular mamlakatimizda qabul qilingan «Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar to'g'risida»gi Qonun talablariga amal qilishlari shartligi ham belgilab qo'yilgan.
Nikeya va Konstantinopolda o'tkazilgan Butun Jahon Soborlarida qabul qilingan «E'tiqod timsolida» xristianlikning ta'limot asoslari 12 bandda belgilandi, bular:
Olamni yaratgan yagona Ota-Xudo — Muqaddas Uchlikning birinchi yuzi haqida;
O'g'il-Xudo, ya'ni IsoMasihga ishonish haqida;
Ilohiy mujassamlashuv, ya'ni Iso Xudo bo'la turib, bokira Bibi Maryamdan tug'ilgan va inson qiyofasiga kirganligi haqida;
Gunohlar kechirilishi — Isoning tortgan azoblari va o'limi tufayli Xudo tomonidan insoniyatning barcha gunohlari kechirilishi haqida;
Isoning qayta tirilganligi haqida;
Isoning osmonga ko'tarilishi haqida;
Isoning kelajakda ikkinchi marotaba yerga qaytishi haqida;
Muqaddas Ruhga ishonish haqida;
Cherkovga yagona, muqaddas, havoriylar (apostollar) cherkovi sifatida munosabatda bo'lish haqida;
Cho'qintirish sirli marosimininggunohlardan forig' qilishi haqida;
О'Iganlarmng ommaviy tirilishi haqida;
Abadiy hayot haqida
Do'stlaringiz bilan baham: |
