Namangan tuman

GTM ni qismlarga ajratish va yig’ish .

Gaz taqsixnlash mexanizmi silindrlarga yangi zaryadni (yomlg‘i aralashmasini yoki havoni) kiritish va ulardan ishlatilgan gazlami chiqarish uchun xizmat qiladi. Bu jarayonlar belgilangan vaqt oralig'ida kechishi kerak. Porshenli ichki yonuv dvigatellarida, asosan, klapanli va zolotnikli gaz taqsimlash tizimlari, to‘rt taktli avtotraktor dvigatelida klapanli gaz taqsimlash mexanizmi qo'Ilaniladi. Ularda klapanlar kiritish va chiqarish teshiklarini ochadi va yopadi. Ikki xil gaz klapanli gaz taqsimlash mexanizmi mavjud: kallakda joylashgan osma klapanlar bilan va blok-karterda joylashgan yon tomonli klapanlar bilan. Osma klapanli gaz taqsimlash mexanizmiga ega dvigatellar ko‘pchilikni tashkil etadi. P-10UD va P-350 ikki taktli yurgizish dvigatellarda gaz taqsimlash zolotnikli, unda zolotnik vazifasini porshen bajaradi. 4.1. Osma klapanli GTM Tirsakli val tishli g‘ildiraklar orqali taqsimlagich vali (21) ni (4.1 -rasm) aylantiradi. Taqsimlagich vali buralganda kulachokning chiqishi turtki (19) ni, u bilan birga shtanga (14) ni ko‘taradi, Shtanganing pastki uchi turtki tovoni (pyata) (18) ga, yuqori uchi esa o‘q (11) da koromislo (6) ning rostlagich vinti (13) ga taqaladi. Koromislo (6) o‘q (11) atrofida buralib, opining mushtumi bilan klapan (22) ni pastga bosadi. Bunda silindrlar kallagidagi kanal ochiladi, oldindan siqilgan (9) va (10) prujinalar (klapan (22) ni yopiq holatda tutib turish uchun moijallangan prujinalar) yanada ko‘proq siqiladi. Klapan o'zagi yo‘naltiruvchi vtulka (1) da harakatlanadi. Turtki kulachokning eng yuqorisida turganda klapan toMiq ochiq boiadi. Taqsimlash valining keying! burilishida turtki asta-sekin pastga tusha boshlaydi, klapan esa prujinalar ta’sirida yuqoriga harakatlanadi. Kulachok chiqig‘i turtki tagidan chiqqanda klapanda bosim tugaydi va u prujina ta’sirida silindrlar kallagidagi kanal teshigini jipslab yopadi. Klapan (22) ning teskari tomonga harakatida koromislo, shtanga va turtki awalgi holatiga siljiydi. Ayrim benzinli yengil dvigatellarida taqsimlagich vali silindrlar kallagida joylashgan. U zanjirli yuritma bilan aylantiriladi va klapanlar yuritmasining buralma richagi (koromislo)ga kulachoklar bilan ta’sir ko‘rsatadi

Silindrlarnmg GTM yon tomonida joylashishl

Klapanlari pastda, silindrlar yon tomonida joylashgan gaz taqsimlash mexanizmida (4.2-rasm) klapanlarga kulachoklar rostlagich vintlar (7) bilan turtkilar orqali to^ridan-to'g'ri ta’sir ko'rsatadi. Gaz taqsimlash mexanizmi detallarimng qizishi, o‘lchamlarning o£zgarishi, klapan talinkasining silindrlar kallagi dagi egarda jips joylashuvi buzilmasligi uchun klapan o‘zagi (22) (4.1-rasm) va koromislo mushtum orasida hamda rostlash vinti (7) (4.2-rasm) va klapanlar o‘zagi orasida tirqish A o‘matiladi. Dvigatelning sovuq holatida bu tirqish kiritish klapanlari uchun 0,15—0,40 mm, chiqarish klapanlari uchun esa 0,20—0,45 mm ni tashkil etadi. To‘rt silindrli dvigatelda bitta ishchi siklda kiritish va chiqarish klapanlarining bir marta ochilishi sodir bo‘ladi. Buning uchun taqsimlagich vali bir marta, tirsakli val esa ikki marta aylanishi kerak. Shuning uchun taqsimlagich vali yuritmasida uzatmalar soni 2:1 ga teng. Silindming berilgan hajmida eng ko‘p ish bajarish uchun silindr yonuvchi aralashma yoki havo bilan maksimai to'ldirilishi kerak. Kiritish klapanining ochilish davrining ko‘payishi dvigatel silindrining to‘liq to‘lishiga imkon tug‘diradi. Shu sababh avtotraktor dvigatellarida kiritish klapani porshen YUCHN 10—25° burchakka (tirsakli valning aylanishi bo‘yicha) yetmasdan ochiladi va porshen PCHN o‘tgandan (40°—70° burchakka kech) yopiladi. Chiqarish klapani ochilish davrining ko‘payishi silindming ishlatilgan gazlardan yaxshi tozalanishi va, demak, uning havo yoki yonuvchi aralashma bilan yaxshi toMdirihshini ta’minlaydi. Chiqarish klapani porshen PCHN ga kelishiga 50°—60° burchak qolganda ochiladi va YUCHN dan 20°—40° burchakka o‘tgandan keyin yopiladi. Klapan laming ochilish va yopili sh momentlari taqsiml agich vali kulachoklarining profilidan, uning tirsakli valga nisbatan o‘rnatilishidan va klapanlar o‘zagi bilan koromislo mushtumi orasidagi tirqishga bog‘liq.

Gaz taqsimlash faza diagrammasi

Gaz taqsimlashnmg faza diagrammasi — bu doiraviy diagramma shaklida keltirilgan va tirsakli valning burilishi bo£yicha graduslarda ko‘rsatilgan klapanlarning (ikki taktli dvigatellarda derazalarning) ochilish va yopilish momentlari (fazalari) orasidagi davrlardir (4.3-a va b rasmlar). Gaz taqsimlash diagrammasida ko‘rsatilgan davrlar dvigatel tirsakli valining aylanish tezligini hisobga olgan holda beriladi. Kiritish va chiqarish klapanlarning bir vaqtning o‘zida ochiq bo‘hsh (perekritiye, ya’ni ustma-ust tushishi) davrining burchak qiymati 16° dan (11-23U dvigateli da) 60° oraiiglda bo‘lishi mumkin. Klapanlarning ochilish va yopilishinmg ustma-ust tushishi silindrlarning ishlatilgan gazlardan yaxshi tozaianishi uchun qulay shart-sharoitlar yaratib beradi. Ustma-ust tushish oraliq davri uncha katta bo‘lmasligi kerak, bu davrda o'tish kesimining kichikligi tufayli zaryadning ishlatilgan gazlar bilan qochishi juda kam boladi. Har bir dvigatel uchun qulay gaz taqsimlash diagrammasi tajribada aniqlanadi. Gaz taqsimlashning qabul qilingan diagrammasidan uncha ko‘p bo‘imagan chetga chiqishlar dvigatel quwati va tejamkorligini anchagina kamaytiradi. Dvigatel klapanlarining ochilishi va yopilish vaqtlari orasidagi davrlami to ‘g‘ri o‘rnatish uchun dvigatelni yig‘ishda tirsakli valning tishli g‘ildiragi (1) (4.3-d rasm), oraliq va taqsimlagich vallardagi (2) va (5) tishli g‘ildiraklardagi maxsus belgilami birbiriga to‘g‘ri keltirish kerak boladi.