Namangan pedagogika kolleji

Tafakkur shakllari. Psixologiyada nutq fikr yuritish faoliyatining vositasi hisoblanadi. Odatda, nutq tafakkur jarayonida hukmlar, xulosa chiqarish va tushunchalar shaklida ifodalab kelinadi. Shuning uchun hukm, xulosa va tushunchalar tafakkurshakllari deb ataladi.
Hukmlar. Harsa va hodisalarning belgi va xususiyatlari haqida tasdiqlab yoki inkor qilib aytilgan fikr hukm deb ataladi. Narsa va hodisalarda, voqelikda haqiqatdan o‘zaro bog‘liq belgilar, alomatlar, hukmlarda bog‘liq ravishda ko‘rsatib berilsa yoki voqelikda bir-biridan ajratilgan narsa hukmlarda ajratib ko‘rsatilsa – bu chin hukm deb ataladi. Masalan, «Metallar qizdirilganda kengayadi» degani chin hukmdir, bu hukmda u yoki bu holat faqat tasdiqlanib aytilayapti. Moddiy olamda haqiqatdan bog‘liq bo‘lmagan narsa hukmda bog‘liq qilib ko‘rsatilsa, bunday hukm xato (yolg‘on) hukm deyiladi. Chunki bu hukmda aksettirilgan sifatlar (belgi va alomatlar) bu narsalarga aslo muvofiq kelmaydi. «Yer Quyosh atrofida aylanmaydi » degan misol ham chin bo‘lmagan hukmlar doirasiga
kiradi. Hukmlar quyidagi turlarga bo‘linishi mumkin:
– tasdiqlovchi yoki inkor qiluvchi hukm; – yakka, juziy, xususiy va umumiy hukmlar;
– shartli, ayiruvchi va qat’iy hukmlar; – taxminiy hukmlar.