Namangan pedagogika kolleji

26-mavzu: Bolalarda diqqatning rivojlanishi
Reja:
1 Bolalarda ixtiyoriy va ixtiyorsiz diqqat xususiyatlari.Barqaror diqqatning tarkib topishi
2 Diqqatning ko’lami, bo’linuvchanligi zaifligining faoliyatda ko’rinishi
Tayanch tushunchalar: Bolalarda ixtiyoriy va ixtiyorsiz diqqat xususiyatlari.Barqaror diqqatning tarkib topishi. Diqqatning ko’lami, bo’linuvchanligi zaifligining faoliyatda ko’rinishi.
Maktabgacha yoshdagi bolalarda avvalgi davrlarga nisbatandiqqatning ko‘lami (hajmi) ham ancha kengayadi. Bolalardiqqatiningko‘lami katta odamlarnikiga nisbatan hali ham juda torbo‘ladi. Masalan, katta odamlar diqqatining ko‘lami ayni vaqtda5–6 narsani (bir-biri bilan ma’naviy bog‘lanmagan harflarniyoki raqamlarni) sig‘dira olsa, maktabgacha yoshdagi bolalardiqqatiningko‘lami ayni bir vaqtda 1–2 narsanigina (kichik guruhbolalari 1 ta, o‘rta va katta guruh bolalari 2 ta) sig‘dira oladi.Kichik guruh bolalari diqqatlarini ikkita narsaga bo‘lishgaharakat qilsalar ham, ammo buning uddasidan chiqa olmaydilar.Masalan, 3 yoshli bolaga bir piyola suv olib kelishbuyurilsa,u albatta suvnito‘kib-sochib olib keladi, bu uninguquvsizligi,bo‘shangligi yoki anqovligidan emas, balki o‘z diqqatini aynibir vaqtda ikkita narsaga bo‘la olmasligidandir.Bola o‘ziningdiqqatini yurib kelish bilan piyoladagisuvni to‘kmay, chayqaltirmayolib kelishga bo‘la olmaydi. Shuning uchun bunday hollardabolalarni urishishmumkin emas.Diqqat ko‘lamining kengligi aniq idrok qilish bilanbog‘liqbo‘lgan xususiyatdir. Bu xususiyat ayniqsa bolalarning o‘qishfaoliyatlari uchun zarur. Shuning uchun bolaning maktabgachayoshidagi davrida barcha imkoniyatdardan keng foydalanib,diqqatning bu xususiyatini rivojlantirishga jiddiy ahamiyatberish lozim. Bunda, asosan ekskursiyalar, sahnalashtirilgan o‘yinlar, har sohaga doir rasmlar bilan o‘tkaziladigan suhbatlarkatta rol o‘ynaydi. Maktabdagi ta’lim jarayoni uchunzarur bo‘lgan ixtiyoriydiqqat maktabgacha ta’limda didaktikmashg‘ulotlar, hikoyalaro‘qib berish davomida rivojlantiriladi.Maktabgacha yoshdagi bolalarning diqqati ko‘pincha ularning qiziqish hamda hissiyotlari bilan bog‘liq bo‘lganligi sababli konsentrlashgan, ya’ni bir narsaga ajratilgan bo‘ladi. Ana shuning uchun bu yoshdagi bolalarda diqqatning bo‘linuvchanlik xususiyati deyarli rivojlanmagan bo‘ladi. Maktabgacha yoshdagi bolalar diqqati bo‘linuvchanlik xususiyatining zaifligi va ko‘lamining torligi sababli ular ayrim narsalarni qayta-qayta idrok qilib, eslarida olib qolishga intiladilar. Masalan, maktabgacha yoshdagi bolalar, odatda, bir hikoyani qayta-qayta eshitaveradilar. Bu hodisaning sababi shundaki, bolalar diqqatining ko‘lami hikoyaning syujetini va personajlarini birdaniga sig‘dira olmaydi. Shuning uchun ular hikoya va ertaklarni qayta-qayta ayttirib eshitaveradilar. shunday qilib, bolaning maktabgacha yoshidagi Davrida diqqat ancha tez rivojlanadi. Bu davrda asosan diqqatning ixtiyorsiz turi ortiqroq rivojlanadi. Lekin bolaning maktabgacha yoshida faoliyatlarining va xususan didaktik hamda mehnat mashg‘ulotlarining izchil tarzda ortib borishi ularda ixtiyoriy diqqatning rivojlanishiga olib keladi. Ma’lumki, maktabdagi ta’lim jarayoni ixtiyoriy diqqatsiz bir qadam ham siljiy olmaydi. Shuning uchun maktabgachada turli majburiy mashg‘ulotlar orqali bolalarda ixtiyoriy diqqat va diqqatning asosiy xususiyatlarini rivojlantirishga harakat qilish kerak. Diqqatning bundan keyingi taraqqiyoti maktabdagi ta’lim jarayonlarida amalga oshiriladi.