Namangan muxandislik-pedagogika

Mikroprotsessorlar Texnologik o’lchashlarni bajarishda o’lchanayotgan qiymat kattaligini va o’lchash xatoligini hisoblash va turli mantiqiy operatsiyalarni bajarish talab etiladi. Bu masalalar mikroprotsessor qurilmalari yordamida bajariladi. Mikroprotsessorlar (MP) texnik asosi bitta kristallda 10³-10⁶ ta elementi bo’lgan integral sxema hisoblanadi.
Mikroprotsessor-funktsional tugallangan bitta yoki bir nechta integral sxema (IS) ko’rinishda bajarilgan raqamli axborotni ishlovchi, xotirada saqlovchi va dastur bilan boshqariluvchi qurilmadir. Ixchamligi, yengilligi va kam energiya iste'mol qilishi, mikroprotsessorlarni avtomatik rostlash va boshqarish vositalarining elektron sxemasiga bevosita ulash imkonini beradi. Mikroprotsessorlar odatda maxsus ishlab chiqilgan o’zining konstruktiv-texnologik qiymatlariga ko’ra bir xil va yagona butunga yig’ilishi mumkin bo’lgan alohida mikroprotsessorli va boshqa IS yig’indisidan iborat bo’lgan mikroprotsessor komplekti tarkibida foydalaniladi. Komplekt tarkibiga: Mikroprotsessorlar, xotirlovchi qurilmalar, axborotni kiritish, chiqarish, mikrodasturli boshqaruv integral sxemalari kiradi.
O’lchov va nazorat qurilmalar tarkibiga MP ni kiritilishi quyidagi vazifalarni xal qilishga imkon
beradi:

• 
  berilgan algoritm bo’yicha hisoblash;
  
• 
  statik ishlov berish;
  
• 
  parametrni taxlil qilish;
  
• 
  statik tasnifni tuzish;
  
• 
  o’lchov qurilmasi ulangan sistema bilan bog’lanish;
  
• 
  o’z-o’zini diagnostika qilish;
  
• 
  o’lchashlarni boshqarish;
  
• 
  o’lchov qurilmasining rejim parametrlarini stabillash yoki dasturiy sozlash;
  

14-3 rasmda texnologik parametrlarni o’lchash uchun MP o’rnatilgan qurilmaning struktura sxemasi keltirilgan.
Rasm 14-3. Texnologik parametrlarni o’lchash uchun MP o’rnatilgan qurilmaning struktura sxemasi.
Rasmda SE-sezgir element; OUE-oraliq o’zgartkichli element; K- kuchaytirgich; EK-elektron kommutator; ARU-analogli raqamli o’zgartkich; RAU-raqamli analogli o’zgartkich; IRU-chastotaviy raqamli o’zgartkich; I-indikator; IF-interfeysli qurilma.

3. 
   Dasturli boshqarishda qadamli dvigatellarni qo’llash
   

Bir qator elektr yuritmalarni bajaruvchi organlari aniq uzlukli (diskret) harakat qilish lozim. Bunday EYu larda turli rusumli qadamli dvigatellar qo’llanilmoqda va ularni diskret EYu lar deb atalmoqda. Ular sonli boshqarish tizimlari va dasturli qurilmalar asosida oson boshqariladi va xozirda ishlab chiqarishni turli soxalarida keng qo’llanilmoqda. Masalan, diskret elektr yuritmalar sonli dasturli boshqariluvchi metallarga ishlov berish dastgohlarida, hamda robot va manipulyatorlarda.
Qadamli dvigatel o’zini ishlash printsipi bo’yicha sinxron dvigatelga o’xshash bo’ladi. Sinxron dvigateldan farqi ularda aylanuvchi magnit maydoni uzluksiz emas, balki uzlukli (diskret), qadamli harakatlanadi. Bunga elektron kommutator yordamida qadamli dvigatel chulg’amini impul s hisobiga qo’zg’atish bilan erishiladi, ya'ni dvigatel fazalarida kuchlanish diskret ko’rinishida o’zgaradi, natijada, rotor ketma-ket burilishlardan iborat yoki qadamlab harakat qiladi.
Qadamli dvigatellar rotorini burilish burchagi (dvigatel qadami) quyidagi ifoda bilan aniqlanadi.