Namangan muhandislik-texnоlоgiya instituti

T.r.	Bo’lim mavzusi	Maslahatchi o’qituvchi f.i.sh.
Imzo, sana
Topshiriq berildi	Topshiriqni bajarish muddati
	Kirish.	B.B.Ergashev	25.01.2021	18.02.2021
	Ta`lim tizimida kompyutеrli o`qitish tеxnologiyasi va uning muammolari	B.B.Ergashev	20.02.2021	06.03.20201
	Masalaning qo`yilishi va uning uslubiy ahamiyati	B.B.Ergashev	11.03.2021	30.04.2021
	Microsoft excеl elеktron jadvalida funksiyalar bilan ishlash	B.B.Ergashev	01.05.2021	15.05.2021
	Microsoft excеl elеktron jadvalida diagrammalar bilan ishlash	B.B.Ergashev	16.05.2021	25.05.2021
	Elеktron uslubiy qo`llanma yaratishda foydalaniladigan dasturiy ta`minotlar va hisoblash tеxnikasi vositalari	B.B.Ergashev	25.05.2021	30.05.2021
	Elеktron uslubiy qo`llanmalarni yaratishda pеdagogik ssеnariylardan foydalanish	B.B.Ergashev	30.05.2021	1.06.2021
	Hayot faoliyati havfsizligi	B.B.Ergashev	30.05.2021	2.06.2021
	Xulosa.	B.B.Ergashev	1.06.2021	3.06.2021
	Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati.	B.B.Ergashev	2.06.2021	5.06.2021

topshiriqlar to’liq bajarildi ______________________________
7. Bitiruv malakaviy ishini bajarish rejasi:

T.r.	Bitiruv malakaviy ishi bosqichlarining nomi	Bajarish muddati (sana)	Tekshiruvdan o’tganlik belgisi
1.	Kirish	18.02.2021
2.	Asosiy қism	06.03.2021
3.	Mеtodik qism	30.04.2021
4.	Hayot faoliyati havfsizligi qismi	15.05.2021
8.	Xulosa va takliflar.	2.06.2021
9.	Foydalanilgan adabiyotlar ro`yxati.	3.06.2021

Bitiruv mаlаkаviy ishi rаhbаri: ______________ f.m.f.d., dos.U.I.Еrkаboеv
Topshiriqni bаjаrishgа oldim: ____________ Z.S.Shеrmuhаmmеdov
Topshiriq bеrilgаn sаnа: 29 yanvаr 2020 yil.
Himoyagа ruhsаt: “___” _________ 2021yil.
Kаfеdrа mudiri: ____________ f.m.f.d., dos.U.I.Еrkаboеv

O`ZBЕKISTON RЕSPUBLIKАSI

OLIY VА O`RTА MАXSUS TА`LIM VАZIRLIGI

NАMАNGАN MUHАNDISLIK-TЕXNOLOGIYA INSTI­TUTI

Аvtomаtikа vа enеrgеtikа fаkultеti
«Tеxnologik jаrаyonlаrni аvtomаtlаshtirish vа boshqаrish vа informаsion tеxnologiyalаr» kаfеdrаsi

Himoyagа ruxsаt etildi Fаkultеt dеkаni _______dos.А.А.Mаmаxonov «___»_________2020 yil

5111000 – Kаsb tа`limi (Informаtikа vа аxborot tеxnologiyalаri) tа`lim yo`nаlishi 19u-17 guruhi tаlаbаsi

SHЕRMUHАMMЕDOV ZIYOVIDDIN SIROJIDDIN o`g`lining
“MICROSOFT EXCЕL ELЕKTRON JАDVАLIDА FUNKSIYA VА DIАGRАMMАLАR BILАN ISHLАSHNI O`RGАTUVCHI ELЕKTRON USLUBIY QO`LLАNMА YARАTISH” mаvzusidаgi

BITIRUV MАLАKАVIY ISHI

TАLАBА Shеrmuhаmmеdov Ziyoviddin Sirojiddin o`g`lining

_____________
(imzo)
BMI rаhbаri t.f.n, dos.B.B.Еrgаshеv _____________
(imzo)
Kаfеdrа mudiri f.m.f.d., dos.U.I.Еrkаboеv ___________
(imzo)

N аmаngаn ­ 2021 y

«Биз буюк аждодларимизга муносиб ёшларни, ўқимишли ва маърифатли шахсларни тарбиялашимиз керак»
Шавкат Мирзиёев
Кириш
Ҳозирги кунда таълим сохасида укитишни автоматлаштиришга катта эътибор берилмокда. Чунки замонавий укитиш технологияларидан дарс жараёнида фойдаланиш катта ижобий натижалар беради. Таълим тизимини тубдан ислоҳ қилиш жамиятни ривожлантирувчи ва унинг тараккиётига асос булувчи мухим восита хисобланади. Худи шундай ахборот инсоният тарихида энг мухим иктисодий курсаткичлардан бири булса, жамиятни компьютерлаштириш эса иктисодиётни таркибий жихатдан кайта куришда асосий харакатлантирувчи кучдир бундан ташқари давлат сиёсатида рақамли иқтисодиётни тезлик билан ривожлантириш ва халқ хўжалигини барча жабҳаларига тадбиқ қилиш муҳум масалалардан биридир. Жамиятни ахборотлаштириш, янги ахборот технологиялари билан таъминлаш инсонларнинг турли-туман маълумотларга булган эхтиёжини кондириш мухим урин тутади. Инсон ахборот олами ичра яшаркан, вокеа-ходисалар ва жараёнларнинг бир-бирига алокадорлигини, узаро муносабати ва мохиятини тахлил этиш, уз хаётидан келиб чикаётган мураккаб саволларга илмий жавоб топиш максадида купдан-куп далил ва ракамларга мурожаат килади. Ахборот туфайли назария амалиёт билан бирикади.
Келажаги буюк давлат куриш тафаккури, дунёкараши узгарган ёшларимиз, мутахассис кадрларимизга куп жихатдан богликдир. Шунинг учун янгича фикрлайдиган, бозор иктисодиёти шароитида мувоффакиятли хужалик юритадиган юксак малакали, чукур билимли мутахассисларни тайёрлаш давр талаби булиб колади.
Бу долзарб масалаларни давлат дастурларида ҳам кўришимиз мумкин яъни, 2021 йил “Ёшларни қўллаб-қувватлаш ва аҳоли саломатлигини мустаҳкамлаш йили” давлат дастурини ишлаб чиқиш ва амалга ошириш бўйича ташкилий чора-тадбирлар тўғрисида Ўзбекистон Республикаси Президентининг Фармойишида:- биз ёшларга жуда катта эътиборлар қаратилиб, замонавий информацион технологиялар алоҳида такидланиб ўтилган. Бундан ташқари бутун дунёни ларзага солган пандимия даврида информацион технологиялар яна бир бор хаёт учун нақадар кераклигини исботлаб ўтди, Жумладан:

• 
  ўсиб келаётган авлодни ўқитиш ва тарбиялаш соҳасида яратилган замонавий моддий-техника базасидан оқилона ва самарали фойдаланишни таъминлаш, замон талабларидан келиб чиққан ҳолда, олий ва ўрта махсус таълим тизимида реал иқтисодиёт тармоқлари ҳамда соҳаларида талаб этилаётган таълим ва мутахассисликларнинг йўналишларини қайта кўриб чиқиш ҳамда такомиллаштириш, давлат таълим стандартларини, ўқув дастурлари ва ўқув-услубий адабиётларни такомиллаштириш;
  
• 
  ўқув жараёнига янги ахборот-коммуникатция ва педагогика технологияларини, электрон дарсликлар ҳамда мултимедия воситаларини кенг жорий этиш ҳисобига мамлакат мактаблари, профессионал таълим тизимларда, лицейларда ҳамда олий таълим муассасаларида таълим бериш сифатини тубдан яхшилаш, таълим муассасаларининг ўқув-лаборатория базасини энг замонавий ўқув ва лаборатория ускуналари, компьютер техникаси билан мустаҳкамлаш, шунингдек, ўқитувчилар ва мураббийларнинг машаққатли меҳнатини моддий ҳамда маънавий рағбатлантиришнинг самарали тизимини шакллантириш;
  
• 
  нафақат мактабларда, лицейларда, профессионал таълим тизимида ва олий таълим муассасаларида, балки ҳар бир оиланинг ҳаётида замонавий ахборот ва компьютер технологиялари, рақамли ҳамда кенг форматли телекоммуникация алоқа воситалари, интернет тизимини татбиқ этиш, ўзлаштириш ва янада ривожлантириш кераклигини такидлаб ўтганлар.
  

Ривожланган жамиятда ахборотни кайта ишлашнинг асосий техник воситаси сифатида шахсий компьютерлар иштирок этади. Хозирги кунда мамлакатимизнинг ривожланган давлатлар каторида салмокли мустахкам урин эгаллаши учун замонавий компьютер технологиялари жамиятимизнинг барча табакаларида, шу жумладан, таълим тмзимидаги ислохатларни амалга оширишда кенг ва атрофлича жорий этиш максадга мувофикдир. Биз ахборот олами тараккиётидаги узгаришлар жадал ривожланишларнинг гувохи булаяпмиз ва янги ахборот технологиялари юзага келмокда.
Республикамизда олиб борилаётган ислоҳотларнинг натижасида юқори малакали мутахассисларнинг роли бениҳоя каттадир. Президентимиз таъкидлаганларидек: «Эртанги кун янгича фикрлай оладиган, замонавий билимга эга бўлган юксак малакали мутахассисларни талаб этади». Шу сабабли халқимизнинг бой интелектуал мероси ва умумбашарий қадриятлари, замонавий маданият, иқтисодиёт, фан, техника ва технологиялар асосида етук мутахассислар тайёрлаш тизими ишлаб чиқилди ва жадал суръатлар билан хаётга татбиқ этилмоқда.
Таълим мазмунини ислоҳ қилиб, уни жаҳон таълим стандартларига мувофиқлаштиришда илғор педагогик технологияларни жорий этишга алоҳида эътибор берилган. Хозирги пайтда Республикамизда ёш авлодни тарбиялаш, укитиш, билим бериш, замонавий информацион технологияларга якиндан ёндашиш, хамда янги техника ва технологиялар билан ишлашни урганишга шароит яратиш максадида жуда куп амалий ишларни амалга ошириб борилмокда. Шу амалга оширилиб борилаётган ишларни асосийларидан бири электрон услубий қўлланмалар яратиш ва уларни дарс жараёнларига тадбиқ этиш технологияларини ишлаб чиқишдир. Чунки таълимнинг бу тури шу пайтгача мавжуд булган таълим турларидан узининг айрим ижобий томонлари билан ажралиб туради. Яна шуни такидлаш жоизки дунёни ховотирга солган пандимия ушбу соҳани янада долзарб эканлигини кўрсатиб ўтди.
Электрон услубий қўлланмаларни укув жараёнига тадбик этишнинг мухим омилларидан бири электрон дарсликлар, қулланмалар ва курслар яратишдир. Электрон услубий қўлланмалар маъруза мазмунини бойитиш билан бирга уларни унча катта булмаган харажатларсиз янги маълумотлар билан тўлдириб бориш имкониятини яратади. Электрон услубий қўлланмаларнинг яратилиши ва уларни ўқув жараёнига кулланилиши таълим муассаларида электрон кутубхоналарининг яратишига асос бўлади. Бундан куриниб турибдики таълим муассаларида ягона каталог тизимига эга бўлган кутубхоналарнинг пайдо бўлиши ва локал тармоқнинг яратилиши кутубхоналарга боғлиқ муаммоларни ечишга олиб келиши билан бир каторда уларнинг ишларини самарадорлигини оширишга ва координация қилишга имконият яратади. Шунинг учун асосий эътибор масофадан ўкитишнинг асоси хисобланган ўқув-услубий кулланмаларнинг электрон талкинларини тайёрлашга каратилган.
Юқоридаги фикрлардан келиб чиқиб, бу – битирув малакавий иш (БМИ) Microsoft Excеl электрон жадвалида функция ва диаграммалар билан ишлашни ўргатувчи электрон услубий қўлланма яратишга бағишланган.
У қуйидаги қисмлардан иборат:

• 
  кириш;
  
• 
  қисқача маълумотлар;
  
• 
  асосий қисм;
  
• 
  методик қисм;
  
• 
  ҳаёт фаолияти ҳавфсизлиги қисми;
  
• 
  хулоса;
  
• 
  фойдаланилган адабиётлар;
  
• 
  иловалар.
  

Кириш қисмида 2021- йил “Ёшларни қўллаб-қувватлаш ва аҳоли саломатлигини мустаҳкамлаш йили” давлат дастури ишлаб чиқилган ва амалга ошириш бўйича ташкилий чора-тадбирлар тўғрисидаги маълумотлар, телекоммуникацион технологиялар ҳамда компьютерларнинг замонавий ҳаётдаги ўрни ҳақида маълумотлар келтирилган. Булардан ташқари Давлат дастури 2017 — 2021 йилларда Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши бўйича ҳаракатлар стратегиясини «Ёшларни қўллаб-қувватлаш ва аҳоли саломатлигини мустаҳкамлаш йили»да амалга оширишга оид давлат дастури тўғрисида қуйидаги фикрлар келтириб ўтилган:
Мамлакатимизда ёшларни ҳар томонлама қўллаб-қувватлаш ва аҳоли ўртасида соғлом турмуш тарзини қарор топтириш, юқори иқтисодий ўсишга эришиш ҳисобидан халқимизнинг фаровонлигини ошириш ва кундалик ҳаётидаги муаммоларни ҳал этиш, шунингдек 2017 — 2021 йилларда Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши бўйича Ҳаракатлар стратегияси ва Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 29 декабрдаги Олий Мажлисга Мурожаатномасида белгиланган вазифаларнинг ўз вақтида амалга оширилишини таъминлаш мақсадида:

• 
  Ёшларни қўллаб-қувватлаш, ижтимоий муҳофазага муҳтож талабаларни ҳимоя қилиш тизимини такомиллаштириш, ижтимоий адолат тамойилини таъминлаш мақсадида 2021/2022 ўқув йилидан бошлаб;
  
• 
  олий таълим муассасаларига кириш имтиҳонларида энг юқори балл тўплаган 200 нафар ёшлар учун Ўзбекистон Республикаси Президенти гранти жорий этилсин;
  
• 
  Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Молия вазирлиги ва Давлат тест маркази билан биргаликда 2021 йил 1 апрелга қадар Ўзбекистон Республикаси Президенти грантини ажратиш тартибини ишлаб чиқсин ва олий таълим муассасаларига кириш имтиҳонларида балл тўплаган шахслар тўғрисидаги очиқ маълумотларни назарда тутувчи ягона электрон реестрни шакллантирсин;
  
• 
  олий таълим муассасасида икки ва ундан ортиқ фарзанди шартнома асосида ўқиётган оилаларга таълим кредити бериш ва талаба томонидан ушбу кредитни ўқиш даври тугагандан сўнг қайтариш амалиёти йўлга қўйилсин;
  
• 
  олий таълимга ажратиладиган давлат грантлари сони 25 фоизга ҳамда эҳтиёжманд оилалар фарзанди бўлган хотин-қизлар учун давлат грантлари сони 2 бараварга оширилсин, шунингдек, хусусий олий таълим муассасаларида мутахассисларни тайёрлашга давлат гранти бериш тизими жорий этилсин;.
  
• 
  иқтисодий тараққиёт ва камбағалликни қисқартириш вазирлиги манфаатдор вазирлик ва идоралар билан биргаликда 2021/2022 ўқув йили учун ўқишга қабул қилишга давлат буюртмаси параметрларининг тубдан қайта кўриб чиқилишини таъминласин;
  
• 
  академик таътил беришнинг қуйидаги тартиби ўрнатилсин:
  
• 
  академик таътил олишни истаган талабалар ўз ихтиёрига кўра академик таътил муддатига таълимнинг сиртқи ва масофавий шаклига ўтказилиб (агар олий таълим муассасасида бундай таълимнинг шакллари мавжуд бўлса), уларга узлуксиз мустақил таълим олиш имконияти яратилади;
  
• 
  оиласининг бетоб аъзосини парвариш қилиш сабабли анъанавий шаклдаги таълимни давом эттириш имконияти бўлмаган талабаларга ҳам академик таътилни олиш ҳуқуқи берилади;
  
• 
  талабаларга ўқиш давомида академик таътил берилиши бўйича миқдорий чекловлар бекор қилинади;
  
• 
  академик таътилдан қайтган талабаларни илгари ўзлаштирилган фанлар бўйича қайтадан ўқитиш амалиёти бекор қилинади;
  
• 
  олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Таълим сифатини назорат қилиш давлат инспекцияси билан биргаликда бир ой муддатда академик таътил олишни истаган талабалар томонидан сиртқи ва масофавий шаклда мустақил таълим олишни ташкил этиш, олий таълим муассасаларида экстернат тартибида таълим олиш бўйича ҳуқуқий асосларни яратишни назарда тутувчи қарор лойиҳасини Вазирлар Маҳкамасига киритсин;
  
• 
  илмий унвон ва илмий даражаларни бериш ваколати 2021 йил 1 сентябрдан бошлаб Республиканинг нуфузли олий таълим муассасаларининг илмий кенгашларига босқичма-босқич ўтказилсин;
  
• 
  Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Олий аттестация комиссияси Инновацион ривожланиш вазирлиги ҳамда Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги билан биргаликда уч ой муддатда илмий даражали кадрлар тайёрлаш ва олий таълимдан кейинги таълим соҳасида давлат бошқаруви тизимини янада такомиллаштириш бўйича Ўзбекистон Республикаси Президенти қарори лойиҳасини киритсин;
  
• 
  Республикада талаб юқори бўлган касблар бўйича иқтидорли мутахассисларни нуфузли хорижий таълим, илмий ва бошқа муассасаларда тайёрлашнинг самарадорлигини тубдан ошириш мақсадида 2021 йил 1 апрелдан бошлаб:
  
• 
  «Эл-юрт умиди» жамғармаси орқали нуфузли хорижий олийгоҳларнинг магистратура ва докторантурасида ўқишга юбориладиган ёшлар сони 5 баробарга оширилсин;
  
• 
  «Эл-юрт умиди» жамғармаси ҳисобидан хорижда бакалавриат таълим дастурлари бўйича ўқитиш тизими жорий этилиб, 2021 йилда 100 нафар ёшларнинг хорижга таълим олиш учун юборилиши таъминлансин;
  
• 
  «Эл-юрт умиди» жамғармаси таълим дастурлари бўйича номзодларни саралашни очиқ стипендия танлови асосида Ўзбекистон Республикасининг барча фуқаролари учун уларнинг республикадаги иш ва ўқиш жойидан қатъи назар мунтазам равишда ўтказиш амалиёти йўлга қўйилсин;
  
• 
  бакалавриат, магистратура ва докторантурада ўқиш дастурлари учун стипендия танловини нуфузли хорижий таълим, илмий ёки бошқа муассасадан ўқишга қабул қилиш тўғрисидаги таклифнома асосида ўтказиш тартиби йўлга қўйилсин.
  
• 
  «Эл-юрт умиди» жамғармаси бир ой муддатда давлат хизматчилари ва мутахассисларни хорижда тайёрлаш тизимини тубдан такомиллаштириш бўйича аниқ чоралар кўрсин.
  
• 
  Халқ таълими вазирлиги, Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги, Фанлар Академияси ва Инновацион ривожланиш вазирлиги уч ой муддатда физика фани ва чет тиллари бўйича узлуксиз таълим сифати ва натижадорлигини ошириш бўйича қуйидагиларни назарда тутувчи комплекс дастурларни ишлаб чиқсин:
  
• 
  илмий тадқиқотларни ривожлантириш, таълим ташкилотларида мазкур фанларни ўқитиш методикасини қайта кўриб чиқиш, амалий ва инновацион лойиҳалар танловларини ташкиллаштириш, соҳадаги илмий ташкилотлар фаолиятини такомиллаштириш;
  
• 
  янги авлод, шу жумладан электрон дарслик ва ўқув курсларини яратиш, шунингдек ўқувчиларнинг амалий кўникмаларини шакллантириш мақсадида ўқув дастурларида амалий ва интерфаол машғулотларнинг улушини кўпайтириш;
  
• 
  хорижий тилларни ўрганиш учун кенгроқ имконият яратиш мақсадида бепул тил ўрганиш электрон платформаларини яратиш;
  
• 
  ихтисослашган мактаб (синф)лар фаолиятини босқичма-босқич йўлга қўйиш, уларни олий таълим ташкилотлари ҳамда ишлаб чиқариш корхоналари билан ўзаро боғлаш ҳамда хорижий мамлакатлардан ўқитувчиларни жалб этиш каби ишларни амалаг оширилиши мамлакатда илм-фанга бўляпган эътиборни билдиради.
  

Асосий қисмда мавзуга оид бўлган электрон услубий қўлланма яратиш жараёнининг замонавий ҳолати тахлиллари, масаланинг қўйилиши ва унинг амалий аҳамияти, Microsoft Excel elеktron jadvalida funksiyaлар bilan ishlash, халқ хўжалиги соҳаларидаги турли ҳил масалаларни ечиш, электрон услубий қўлланма яратиш технологияларини ишлаб чиқиш ва улардан фойдаланиш йўриқномалари ҳулоса ва таклифлар ишлаб чиқилган.
Методик қисмда профессионал таълим тизимида “Информатика” фанини ўқитиш жараёнида муаммоли вазиятлар ҳосил қилиш усуллари ва “Информатика” фанининг “MS Excel дастури” мавзусидаги амалий дарсларни янги педагогик технологиялар асосида ўтказиш учун дарс сценарийси ишлаб чиқишлар келтирилган.
Ҳаёт фаолияти ҳавфсизлиги бўлимида дастурчи иши учун шартлар, санитар-гигиеник ва карантин қоидаларига амал қилган ҳолда ёнғин ҳавфсизлиги, иш жойини эргономик шартларни ҳисобга олган ҳолда ташкил қилиш ҳақида маълумотлар келтирилган.
Фойдаланилган адабиётлар қисмида шу битирув-малакавий ишни тайёрлаш давомида фойдаланилган адабиётлар, фойдалнилган веб-сайтлар рўйхатлари келтирилган. Иловалар қисмида электрон услубий қўлланма дастури кодлари келтирилган.