Namangan muhandislik-texnologiya instituti

I-bob. Texnologik qism 

1.1. Loyihalash mazmuni va tanlab olingan ishlab chiqarish usulini asoslash 

Lok bo‘yoq materiallar, yoki qoplama xosil qiluchi kompozitsion materiallar 

asosiy  vazifasi  materiallarni  ximoya  qilish,  masalan    daraxtni  chirishdan,  temir 

maxsulotlarni zanglashdan va xokazo. Bundan tashqari yana bir asosiy vazifasi bu 

tashqi  estetik  zeb  ko‘rinish  berish  maqsadida  qo‘llaniladi.  Shu  bilan  birga  ayrim 

lok  buyoq  materiallar  elektroizolyatsiya,  termo-  va  nurga  sezgirlik  (issiqlik  yoki 

nur ta’sirida qoplama rangi o‘zgarishi) xususiyati borligi uchun, qoplama indikator 

bo‘lib xizmat qiladi. Qoplama hosil qiluvchi materiallar ko‘p komponentli sistema 

bo‘lib, tarkibi quyidagi moddalardan iborat: 

-Bog‘lovchi  modda,  asosan,  YuMB  eritma,  emulsiya,  suspenziya 

kukunsimon, xolatda bo‘ladi; 

-Rang beruvchi moddalar, pigmentlar; 

-To‘ldiruvchila; 

-Qotiruvchilar; 

-Yumshatgichlar, plastifikatorlar; 

-Erituvchilar; 

-Maxsus qo‘shimchalar

.

 

 

Tarkibi  va  ishlatilishi  bo‘yicha  qoplama  xosil  qiluchi  kompozitsion 

materiallar  loklarga,  emallarga,  bo‘yoqlarga,  gruntovka  va  shpatlyovkalarga 

bo‘linadi. 

 

Loklar  bu  bog‘lovchi  modda  (polimer  yoki  oligomer  asosida)  dan  iborat 

pigmentsiz  va  to‘ldiruvchisiz  sistema  bo‘lib,  shaffof  qoplama  xosil  qiladi.  Lok 

asosida emallar, bo‘yoqlar, gruntovka va shpatlyovkalar tayyorlanadi. Emal bu lok 

asosida  tayyorlangan  pigent  to‘ldiruvchi  va  boshqa  yuqorida  aytilgan  moddalar 

aralashmasi  asosida  tuzilgan  suspenziya.  Bo‘yoq  degan  tushuncha  ancha  keng 

bo‘lib, bugungi kunda bo‘yoq deganda, alifa 

 yoki  suv  dispersiyasi  asosida 

tayyorlangan kompozitsiyalar  tushiniladi (Oxirgi vaqtda bu tushuncha kukursimon 

moddalar sinfini xam qamrab oldi). 

 

Shpatlevka  bu  to‘ldiruvchi  ko‘p  qo‘shilgan  kompozitsiya  bo‘lib  yuzani 

---

7 

 

tekislashga xizmat qiladi. 

 

Ushbu  diplom  ishi  PF-115  oq  emal  ishlab  chiqarish  bo‘limini  loyihalashga 

qaratilgan  bo‘lib,  oq  emallar  asosan  buyumni  tashqi  ta’sirdan  ximoya  qilish  va 

dekoratib bezak berish uchun ishlatiladi. 

Emallar lok bo‘yoq materiallarda ustki qismini tashkil etadi. Ularning asosiy 

ko‘rsatkichlari  bo‘yaladigan  yuza  bilan  bog‘lashuvi  xosil  qilishi  uchun 

adgezivlikka  (yopishqoqligi)  yuqori  bo‘lishi  lozim.  Emallar  bu  xossalardan 

tashqari yuzani yaxshi qoplashi va antikorozion xususiyatlarga ega bo‘lishi lozim. 

Emal  tabiiy  yoki  sintetik  qoplama  xosil  qiluvchi  moddalardan  tayyorlanib 

ishlatilish soxalariga qarab tarkibi turlicha bo‘ladi. 

Kimyo  sanoatining  rivojlanishini  muxim  vazifalaridan  biri  sanoatning 

barcha  tarmoqlarida  va  turmushda  zamonaviy  kimyo  yutuqlaridan  to’la 

foydalanishdir,  yangi,  mukammalroq  va  arzon  ishlab  chiqarish  vositalari  va  xalq 

iste‘mol  mollari  ishlab  chiqarishdir.  Iqtisodiyotni  ximiyalashtirishning  dolzarb 

muammolaridan  biri  tabiiy  va  sintetik  yuqori  molekulyar  birikmalarni  ishlab 

chiqarish  asosida qoplama  xosil  qiluvchi kompozitsion  materiallarni  rivojlantirish 

masalasidir.  Qoplama  hosil  qiluvchi  materiallarni  (QHQM)  insoniyat  qadim 

zamonlardan  beri  ishlatib  kelgan.  Oxirgi  yillarda  sintetik  polimerlarni  ishlab 

chiqarishni  tezkorlik  bilan  rivojlanishi QHQM yangi turlarini ishlab chiqarishga 

sabab bo’ladi. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

8