Namangan muhandislik-texnologiya instituti

Vertikal biser tegirmonlar 

Xozirgi  davrda  vertikal  biser  tegirmonlar  lok-bo‘yoq  sanoatida  asosiy 

dispergirlovchi  uskuna  xisoblanadi.  Bu  tipdagi  dispergatorlar  uzluksiz  ishlashga 

mo‘ljallangan bo‘lib, ular bir joyga mustaxkam qotirilgan silindrik korpusga ega. 

Silindr kamera ichida tez aylanuvchi moslama bo‘lib, apparatning 50-60 % xajmi 

biser deb ataluvchi mayda diametri 0,6  – 2 mm gacha bo‘lgan ishchi shishachalar 

bilan  to‘ldirilgan.  U  orqali  to‘xtovsiz  ravishda  pigment  suspendiyasi  o‘tkaziladi. 

Avvallari  biser  o‘rnida  qum  ishlatilib  bu  mashinalar  “qumli  tegirmonlar”  deb 

atalgan.  So‘ngra  qum  o‘rnida  biserlar  ishlatila  boshlangan  va  bu  ularni  biserli 

tegirmonlar  deb  atashga  sabab  bo‘ldi.  Diskali  valning  katta  tezlik  bilan  aylanishi 

natijasida  (500-1500  ayl/min)  biserlarning  pigment  pastasi  bilan  aralashmasi 

qovushqoq ishqalanish natijasida aylanayotgan diskalar sirtida xosil bo‘layotgan va 

markazdan qochma kuchlar orqali diskalardan kamera devorlariga urilib yana ko‘p 

marotaba  aylanuvchi  dikalararo  oqimiga  qaytadi.  Biser  tegirmonlarining  birinchi 

modellari  silliq  diskali  aralashtiruvchi  moslamaga  (rotor)  ega  edilar.  Rotorning 

boshqa  turlari  tavsiya  etilib,  xalqali  rotorlar  spiral  bo‘ylab  joylashtirilgan  bo‘lib 

ular  silliq  diskali  tegirmonlarga  nisbatan  qovushqoqligi  yuqoriroq  suspenziyalar 

uchun mo‘ljallangan. 

Aralashtirgich  vali  yaqinida  “tiqilish  zonasi”  bo‘lib,  u  elektr  energiyani 

bekorga  sarflanishiga  olib  keladi.  Diametri  katta  bo‘lgan  aralashtirgich  valini 

qo‘llanishi  yoki  valga  rasporli  vtulkalarni  o‘rnatilishi  ishlab  chiqarishni  o‘sishni 

taminlaydi.  Tegirmonning  yuqori  ish  unumini  ta’minlovchi  faktorlardan  biri  bu 

biserlar o‘lchamining kichikligi va ularning intensiv xarakatidir[5]. 

Vertikal biser tegirmonlarining asosiy kamchiliklari va afzalliklari. 

Afzalligi  –  konstruksiyasining  nisbatan  oddiyligi,  xizmat  ko‘rsatish 

oddiyligi, ishlab chiqarish maydonida deyarli ko‘p joy egallamaydi. 

Kamchiliklari 

- 

qiyin 

dispergirlanuvchi 

pigment 

pastalarini 

---

33 

 

dezagregatsiyasini  ishlab  chiqarish  quvvatini  oshirish  uchun  “og‘ir    sirkoniy” 

biserlarini  qo‘llab  bo‘lmaslik,  setkali  separatr  qo‘llanganda  ish  zonasining  kuchli 

gazlanishi. 

Vertikal  biser  tegirmonlarining  ishlab  chiqarish  ko‘rsatkichlarini  oshirish 

usullari: 

 

-Mikronlashtirilgan yupqa dispers pigmentlarni qo‘llash, 

-Sirt  aktiv  moddalar  bilan  pigmentlar  dispersligini  ularning  sirt 

modifikatsiyasini oshirish, 

-Optimal tarkibga yega pigment suspenziyasini (pasta) tanlash, 

-Avtomatlashtirilgan va uzluksiz ishlovchi dispergirlash usulini tanlash.