Namangan muhandislik-texnologiya instituti nabidjanova n. N., Rizametova m. A., Raimberdiyava d., Ergasheva r

 
1.1. "Tikuv buyumlari texnologiyasi" fanining maqsadi va mazmuni 
"Tikuv buyumlari texnologiyasi" fanini o`qitishdan maqsad-tikuvchilik 
sanoatida ilmiy-texnik rivojlanish yo`llari va ularni rivojlantirishdagi asosiy 
qoidalarni o`rgatishdan iborat. 
"Tikuv buyumlari texnologiyasi" fanining vazifasi-talabalarni ushbu fan 
bo`yicha olgan nazariy va amaliy bilimlarini real sharoitga qo`llash bo`yicha 
ko`nikmalar hosil qilishdir.

---

6 
1.1.2. Kiyim to`g`risida qisqacha ma`lumot 
Kiyim - odam tanasini tashqi nomaqbul ta'sirlardan muhofaza qiluvchi va 
estetik funksiyalarni bajaruvchi buyum va buyumlar yig`indisidir. 
Kiyim odam tashqi qiyofasini o`zgartirishda katta rol o`ynaydi. U qiyofani 
60% gacha o`zgartiradi.
Kiyim kishining badiiy didini ifodalaydi, madaniy saviyasini belgilaydi, 
shaxsni xarakterlaydi.
Kiyim kishiga nisbatan turli his-tuyg`ular uyg`otadi. Masalan: jiddiylik, 
vazminlik, jo`shqinlik, sovuqlik, oddiylik va boshqalar. Hozirgi zamon kiyimlari 
jamiyatimiz talabiga mos kelishi kerak, ya'ni chiroyli zamonaviy modada, gigienik 
va qulay bo`lishi lozim. 
"K o s t yu m" - chuqur va keng ma'noga ega bo`lib, u kiyim qismlari, 
poyafzal, bosh kiyim, bezaklar va ularni kiyilish tarzi hamda bardoshlilik tamoyili 
asosida tashkil etilgan aniq badiiy obraz tizimidir.
"K o s t yu m" so`zi fransuzcha sostume - kiyinish ma'nosini anglatib, 
kiyimning mazkur xalq, tabaqa, davr uchun turg`un, tipik, umumiy bo`lgan 
shaklini shu termin bilan ataladi. Kostyum turli mamlakatlar xalqlarining o`ziga 
xos milliy qiyofasini aks ettiradi.
Kostyum inson barkamolligi bosqichlari bilan uzviy bog`liq. Inson 
kamolotining har bir bosqichi uning kostyumida, materialida hamda tayyorlash 
usullarida o`z aksini topadi. Aynan kostyum insonning ijtimoiy va alohida 
xususiyatlarini, uning yoshi, jinsi, xarakteri, badiiy didini ifodalaydi. Kostyum 
inson madaniyatini bildirish bilan bir vaqtda odam yashaydigan muhitni ham aks 
ettiradi. Kostyum shaklining o`zgarishi atrof-muhitning yangilanishiga qarab, 
odam ehtiyojiga bog`liq bo`ladi. Hozirgi vaqtda kostyumning bir qismi sifatida 
kiyim modellarini alohida ko`rinishda yoki badiiy tizim (komplekt va ansambl) 
tarzida modellashtirish ishlari bajarilmoqda.
K o m p l ye k t - bu bir necha kiyimlar yig`indisidir. U bir xil yoki har xil 
gazlamadan tayyorlanadigan, biror maqsadga mo`ljallanadigan bo`lib, qo`shimcha 
kiyimlar ham unga kiradi, ya'ni bosh, oyoq kiyimlar, sumka, soyabon, qo`lqop va 

---

7 
boshqalar. Komplektlar qanday maqsadga mo`ljallanganligiga qarab quyidagi 
turlarga bo`linadi: sport uchun, yo`l uchun, cho`milish uchun va hokazo. Masalan, 
yo`l kiyimlari komplekti: ustki kiyim (palto yoki kurtka), shim, bo`yin o`yindisi 
yopiq jemferdan, to`qilgan bosh kiyimdan, past poshnali oyoq kiyimdan va yo`l 
sumkasidan iborat. 
Komplekt ochiq tizim hisoblanadi. Uning tarkibidagi biror kiyimni olish, 
qo`shish yoki almashtirish bilan komplekt vazifasini o`zgartirish mumkin. 
A n s a m b l - bir necha kiyimlar yig`indisi bo`lib, u yuqori badiiy did 
bilan tayyorlanadi. Tarkibidagi kiyimlar hammasi bir xil uslubda tayyorlangan 
bo`lib, ular bir-biriga rangi, gazlamasi va bezaklari jihatidan chambarchas 
bog`langan bo`ladi va bir butunlikni tashkil qiladi, bir mazmunni anglatadi. Kiyim 
so`nggi moda yo`nalishlarida, murakkab fasonda tayyorlanadi. Uni qo`shimcha 
kiyimlar va zebu ziynatlar to`ldirib mustaxkamlaydi. Shuning uchun ansambl 
yopiq tizim deyiladi. Undagi biror kiyimni olish, qo`shish, almashtirish mumkin 
emas. Bu holda kiyim mazmuni buziladi. Ansambl eng so`nggi moda elementlarini 
targ`ib qiladi.
G a r n i t u r - bu kiyim to`plami aynan bir xil gazlamadan tayyorlanadi va 
ma'lum bir maqsadga mo`ljallanadi.
F a s o n - bir nomli kiyim guruhidagi shakl, bichiq va boshqa xususiyatlar 
farqiga aytiladi.
Fason - kiyim modelining o`ziga xos xususiyatlari yig`indisini bildiradi. 
M o d ye l so`zi - kiyimning ko`rinishi, shakli, materiali, bezagi yoki 
boshqa sifatlari yangicha bo`lgan na`munasini bildiradi. 
M o d a - atrofdagi voqelikni yangilanib turishida doimiy ehtiyoj bilan 
bog`liq bo`lgan kostyum muayyan shakllarning qisqa davr ichida hukmronligini 
anglatadi [3].