Namangan muhandislik-qurulish instituti

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI

OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI

NAMANGAN MUHANDISLIK-QURULISH INSTITUTI

“INFORMATIKA VA AXBOROT TEXNOLOGIYALARI “ KAFEDRASI

“INTELEKTUAL BOSHQARISH NAZARIYASI” FANIDAN

AMALIY ISHI -

BAJARDI: 14-IAT-18 GURUH TALABASI

Ibroximov.Ro’zimat

QABUL QILDI: M.G’ofurjanov

Mavzu: Bilimlarni ajratib olish metodlarni tasniflash.

Reja

1. 
   Bilimlarni taqdim etish usullari
   
2. 
   Bilimlarni ajratib olish metodlarni tasniflash.
   

1.Bilimlarni taqdim etish usullari

ETni asosini Feygenbaum, S. Osuga, R. Forsaytlar qo‘yishgan. Ekspert tizimi uning qismlari bilan o‘zining uzviy bog‘liqligini ko‘rsatadi:

• Bilimlar bazasi - BB;

• Mantiq chiqarish mashinasi - MChM;

• Ifodalash ichki tizimi - IIT;

• Bilimlar bazasi tahrirlagichi;

• Bilimlarni egallash (o‘rganish) moduli.

ETni qurishdagi eng murakkab masalalardan biri bilimlar bazasi tizimini qurish va uni to‘ldirish hisoblanadi. Bu ikki bosqich o‘zaro yo‘nalishli (bir biriga bog‘liq), ikkinchi bosqichdan birinchi bosqichga o‘tish mumkin, shu bilan birga, ekspertdan olingan bilim boshlangich BBga mos tushmasligi mumkin. U faqat faktlar, tavsiflangan muammolar maydoni, shuningdek, bu faktlarni o‘zaro aloqasidan iborat. Bilimlar bazasi markazida qoidalar joylashadi.
Qoida berilgan aniq holatda nima natija kelib chiqishini aniqlaydi va ikki qismdan iborat bo‘ladi: bajarilishi yoki bajarilmasligi mumkin bo‘lgan shart va agar shart bajarilganda kelib chiqadigan harakatdan iborat. Ekspert tizimida foydalanilgan barcha qoidalar tizim qoidasini ifodalaydi, hatto oddiy tizimlar ham bir necha ming qoidadan tashkil topishi mumkin. Bilimlarning barcha ko‘rinishi predmet maydoni o‘ziga xosligiga bog‘liq va shu yoki boshqa hollarda loyihachining mahorati (bilimlar muhandisi) adekvatlik darajasi bir yoki bir necha semantik modellar yordamida tasvirlash mumkin. Eng keng tarqalgan modellarga mantiqiy, mahsuliy, freymli va semantik tarmoqlar kiradi.
2. Mantiq chiqarish mashinasi. Uning maqsadi - tashqi muhit ob'yektlaridan olingan ma’lumotlar qayta ishlanishini muvofiqlashtirishdan iborat. Bu holda BB chekli natijalar olish uchun ishlatiladi. Tashqi muhit ostida texnik tizim, ya’ni ET hisoblagich yoki operatorlardan olayotgan ma’lumotlar tushuniladi. Natijada gipotezalar ilgari suriladi va tekshiriladi, yangi ma’lumotlar ishlab chiqariladi, yangi ma’lumotlarni kiritish shakllantiriladi, yechimlar shakllantiriladi, tavsiya qiluvchi yoki boshqaruvchilik xususiyati shakllantiriladi.

3. IIT ETda foydalanuvchining mantiqiy harakatlarini ifodalashga xizmat qiladi, masalan, ET “shaffoflik”ini ta’minlash uchun. Bu blok, ayniqsa o‘qituvchi va konsultatsiya beruvchi ETlarda ET foydalanuvchilarini o‘zlashtirish jarayonida alohida ahamiyatga ega. IIT vaqtning ihtiyoriy momentida ta’minlaydi:

• ayni vaqtdagi tizim holati haqidagi ma’lumotlarni to‘liq berish;

• foydalanuvchi so‘rovi bilan oldin bajarilgan harakatlar natijalarini xabar qiladi.
4. Bilimlar bazasi tahrirlagichi - BBT. BBni to‘ldirishda ekspertlar bilan ishlash jarayonida bilimlar muxandisiga yordam berish uchun mo‘ljallangan. BB - bu fayl tizimi va BBT tabiiy tilning ba’zi ichki to‘plamidan bilimlar muxandisi foydalanadigan, MChMga yo‘naltirilgan, maxsus kodga o‘tkazuvchi translyatorni ifodalaydi.

BBT shart:

• bilimlar muxandisiga qulay bo‘lishi;

• oldindan ko‘zda tutilgan BB tarkibining ixtiyoriy tuzilishini realizatsiya qilishi;

• BB elementlarini tuzilishga o‘zgartirish kiritmasdan to‘g‘rilashga imkon berishi;

• bilimlar muxandisi bilan “do‘stona interfeys”ni ta’minlashi.
5. Bilimlarni ifodalash moduli o‘ta ixtisoslashtirilgan soha maydoni haqidagi bilimlarni chiqarib olishga xizmat qiladi. Bu bilimlar empirik xarakterga ega va shu sohada uzoq vaqtdan beri ishlovchi, ekspert xususiyatiga ega bo‘ladi. Bu ETni loyihalashdagi muhim jihatidir.

Bilimni egallash - ET ishlab chiqishdagi eng nozik bosqichlardan biri. Hozirda bilimlarni egallashda hech qanday avtomatlashtirilgna vositalar mavjud emas.

YeT larning soha bo‘yicha bilimlari o‘quv adabiyotlari, hisobotlar, kasalliklar tarixi, tajribaviy malumotlar, shaxsiy tajriba kabi malum bir manbaalardan yig‘iladi.

Bilimlarning yagona asosiy manbasi - mutaxassis-ekspert hisoblanado. Bilimlar bo‘yicha muhandis bevosita ekspert bilan muloqot jarayonida bilimni to‘playdi.