Namangan muhandislik qurilish

2.4.b-rasm. Sinash-tormozlash q
urilma
sini sxemasi: 
1-boshqarish ko’tisi, 2-reostat, 3- toroz mexanizmi, 4-muvozanatlash mashinasi, 5- 
kardanli uzatmaning to’sqichi, 6-kardanli uzatma, 7-sinaladigan dvigatel, 8-elektr manbasi. 
Asinxronli - balansir elektr tormozlash mashinasining (2.4.
b
-rasm, b) 
rotor vali statyor g’ilofi 7 da joylashgan ikkita podshibnik 6 da aylanadi. Statyor 
ikkita ustunli tayanch 4 va 9 ga osib kuyilgan. Elektr tormozlash mashinasi statyor 
va rotordan tuzilgan bo’lib, statyorning ichki tomonidagi chuqurchalarga uch fazali 
sim o’rami joylashgan bo’lib, u rubilnik 11 bilan ulangan. Rubilnik yordamida 
tokninng uch fazali simlar 12 dan olinadi.
Rotorning o’rami uch fazali bo’lib u yulduz shaklida ulangan, o’ram uchlari 
rotor xalqalari 2 bilan ulangan. SHetkalar 3 yordamida rotor o’rami suyuqlik 

---

149 
reostatining elektrodlari 5 bilan ulangan. Ichki yonuv dvigatelining sovuq 
yurg’izishda elektr-mashina dvigatel rejimida ishlaydi, ya’ni dvigatelni tirsakli 
valini aylantiradi. 
Ichki yonuv dvigatelni sovuq aylantirish vaqti tugagandan keyin tirsakli 
valni aylanishini tuxtatmay turib, dvigatelni yendirish va yonilg’i berish sistemalari 
ulanadi, natijada dvigatel yurib ketadi.Yonilg’ini ko’paytirish natijasida tirsakli 
valning aylanishlar soni ortadi, bu rejimda elektr-mashinasi generator rejimida 
ishlab elektr energiya ishlab chiqaradi va uni tarmoqka uzatadi. Dvigatelga zarur 
bo’lgan rejimni yonilg’i berishni va yuklanishni o’zgartirish yo’li bilan erishiladi. 
Ichki yonuv dvigatelining yuklanishi torozi mexanizm (2.4-rasm, b) orkali 
nazorat qilinadi. Tarozi mexanizmi richaglar sistemasi 13 va 14, shkala 18, 
shesternyalar 15,16 va strelka bilan bog’langan. Rotor aylanganda ichki yonuv 
dvigatelini burovchi momentiga teng, lekin yo’nalishi teskari bo’lgan reaktiv 
moment M
R
xosil bo’lib, bu moment startyor g’ilofini teskariga 

burchakga 
buradi, reaktiv moment qancha ko’p bo’lsa starter g’ilofi shuncha ko’p burchakga 
buriladi, natijada yuklanish ham shuncha ko’p bo’ladi. Yuklanish kuchini kuch 
o’lchash strelkasi va shkala 18 yordamida aniqlanadi.