Namangan muhandislik-qurilish instituti qurilish fakulteti Qurilish materiallari, buyumlari va konstuktsiyalarini ishlab chiqarish

5-mavzu: Sovitish jarayoni va mashinalarini xisoblash.


Reja:

1. 
   Umumiy tushunchalar
   
2. 
   Sovuqlik olishning termodinamik asoslari
   
3. 
   Sovitish jarayoni va mashinalarini hisoblash
   

Kimyo sanoatining bir qancha jarayonlari ancha past temperaturada olib boriladi. Sovuqlik eltkich sifatida havo, suv va muzni ishlatib bunday jarayonlarni amalga oshirib bo’lmaydi.

Sun’iy sovitish yo’li bilan boradigan jarayonlar qatoriga ba’zi bir absorbtsiya, kristallanish, gaalarni ajratish, sublimatsiyali kuritish va boshqa jarayonlar kiradi. SHuningdek, bu turdagi sovitishdan qishloq xo’jalik mahsulotlarini saqlash, yer qatlamlarini muzlatish, havoni konditsiyalash va boshqalarda keng foydalaniladi.
Sun’iy sovitish doimo past temperaturali muhitdan yuqoriroq temperaturali muhitga issiqlikni uzatish bilan bog’liq. Termodinamikaning ikkinchi qonuniga binoan, bunday uzatish energiya sarfini talab qiladi. SH u ­ning uchun ham, sistemaga energiya kiritilishi sovuqlik olishning zaruriy sharti hisoblanadi.
Sovuqgshk ishlab chiqarish usullari ma’lum darajada talab etilayotgan temperatura va kurilmaning ishlatilish ko’lami bilan aniqlanadi.
SHartli ravishda jarayon: 1) o’rta sovitish (atrof muhit temperaturasi -dan 100°S gacha) va 2) chukur sovitish (-100°S dan past temperatura) larga bulinadi.
O’z navbatida -100°S dan past temperaturalar olish shartli ravishda kuyidagicha klassifikatsiyalanadi: a) chukur sovitish texnikasi (45 K 273 K ); b) kriogen texnikasi (40 K 0,3 K ); v) ulьtra-past temperaturalar texnikasi (0,00002 K gacha); 2 K dan yuqori temperaturalar olinishi texnikada qo’llaniladi. Undan pastroq temperaturalarni olish esa, ilmiy tajribalar qilish texnikasiga to’g’ri keladi.
CHukur sovitishga to’tri keladigan temperaturalarni olish gaz aralashmalarini qisman yoki to’liq suyultirish yo’li bilan ularni ajratish imkonini beradi. Natijada azot, kislorod, vodorod, propan, butan, etilen va boshqa gazlarni olish mumkin bo’ladi.