Namangan muhandislik-qurilish instituti "menejment" kafedrasi r. Ismatov, O. Ahmedov

7.7. Sanoat rivojlangan davlatlarda sertifikatsiyalash 
   
Sanoat rivojlangan davlatlarda sertifikatsiyalash asrimizning 20-30-yillarida yuzaga keldi. 
Milliy  sertifikatsiyalash  sistemalari  keyinroq  tuzila  boshladi.  £ator  davlatlarda  ular  faqatgina 
eksport  qilinadigan  maxsulotning  sifatini  oshirish  maqsadida  tuzildi  (Yaponiya,  Hindiston, 
Yugoslaviya va boshqalar). 
  Frantsiyada  milliy  sertifikatsiyalash  sistemasi  NF  belgisi  uchinchi  tomon  orqali 
sertifikatsiyalash sistemasiga kiradi va quyidagilarni amalga oshiradi: 
- ishlab chiqaruvchi korxonalardan arizalarni berish; 
- korxonalarning sifatni ta’minlash sistemasini baxolashni amalga oshirish; 
- maxsulot namunalarini sinovdan o’tkazishni amalga oshirish; 
- sertifikatlarni  yoki  maxsulotni  muvofiqlik  belgisi  bilan  chiqarishga  imkon  beruvchi 
litsenziyani berish; 
- ishlab  chiqarish,  sotish  soxalaridan  olingan  maxsulotni  vaqti-vaqti  bilan  nazorat  qilish, 
shuningdek korxonalarda nazoratni amalga oshirish. 
1983  yil  2000  ta  bir  necha  ming  turdagi  maxsulot  ishlab  chiqaruvchi  korxonalarning 
maxsulotiga  muvofiqlik  belgisi  berildi.  Muvofiqlik  belgisi  bilan  ishlab  chiqarilayotgan 
maxsulotning xajmi 40 mlrd. frankka yetdi.  
1981 yildan boshlab Frantsiya xukumati 18 ta milliy tashkilotni sertifikatsiyalash bo’yicha 
vakolatli tashkilot deb tan oldi. Ularning ichida AFNOR muxim o’rin tutadi.  
Germaniyada 1920 yil Nemis standarti instituti (DIN) tomonidan muvofiqlik belgisi joriy 
etildi.  U  namunalarni  sinovdan  o’tkazishning  maxsus  tartibiga  ega  bo’lgan  bir  necha  turdagi 
maxsulotlar,  gaz  uskunalari,  suv  ta’minoti  uskunalaridan  tashqari  barcha  maxsulotlar  turiga 
tarqatildi.  

---

 
 
106 
Standartlarga muvofiqlik sertifikatsiyasi sistemasi DIN 110dan ortiq maxsulotlar guruxini 
tanlab  olgan.  U  orqali  15000  dan  ortiq  litsenziya  DG-WK  belgisi  bilan  chiqarishga  berilgan. 
Ushbu  sertifikatsiyalash  sistemasida  chet  el  ta’minotchilari  xam  amaldagi  qoidalardan  kelib 
chiqadigan majburiyatlarni qabul qilsalar ishtirok etishlari mumkin.  
Germaniyada, shuningdek, ayrim maxsulotlar turlari bo’yicha setifikatsiyalash sistemalari 
xam mavjud, masalan, elektrotexnika va elektron asboblar bo’yicha. Ular Nemis elektrotexnika 
assotsiatsiyasi  (VDE)  tomonidan  amalga  oshiriladi.  VDE  DIN  bilan  bmrgalikdagi  Kelishuv 
asosida elektrotexnika, elektronika va aloqa soxasidagi milliy  standartlarni ishlab chiqaradi.  
Umuman, 
Germaniyada 
juda 
ko’p 
sertifikatsiyalash 
sistemalari 
o’z-o’zini 
sertifikatsiyalash,  uchinchi  tomon  orqali  4-chi  va  5-sertifikatsiyalash  sistemalari  chegarasida 
faoliyat olib boradi.  
Buyuk  Britaniyada  boshqa  rivojlangan  mamalakatlardagi  singari  bir  necha  milliy 
sertifikatsiyalash  sistemalari  faoliyat  olib  boradilar.  Ulardan  eng  yirigi  Britaniya  standartlar 
instituti  (BSI)  tomonidan  tuzilgan  sistema  xisoblanadi.  U  milily  standartlarga  muvofiqlikning 
maxsus belgisiga ega.  
  Ko’rsatilgan sistemalar chegarasida sertifikatsiyalash bo’yicha ishlarni sifatni ta’minlash 
bo’yicha  boshqarma  BSI  QUAD  amalga  oshiradi.  Sertifikatsiyalash  ishlarini  amalga  oshirish 
tartibi xuddi Frantsiya va Germaniyadagi kabi.  
Korxonalarning  BSI  ni  xabardor  qilmay  turib,  maxsulotni  o’zgartirishga  xaqqi  yo’q. 
Maxsulotga  kiritilgan  o’zgarishlar  sinovlar  o’tkazib,  o’zgartirilgan  maxsulotning  standartlarga 
javob berishi tasdiqlangach QUAD tomonidan tan olinadi. Litsenziya bir yil muddatga beriladi. 
Muddat tugagach, uni o’zgartirish kerak.  
Britaniya sistemasi 250 ta milliy standartni o’z ichiga oladi. Milliy va chet el firmalariga 
mingdan ortiq litsenziyalar berilgan.  
BSI  muntazam  ravishda  sertifikatsiyalanadigan  maxsulotlarga  ko’rsatkich,  shuningdek 
xaridorlar  uchun  boshqaruv  ma’lumotlarini  nashr  qiladi,  xar  bir  milliy  standart  bo’yicha 
berilgan sertifikatlar xaqida ma’lumotlar beradi.  
Amerika Qo’shma SHtatlaridaboshqa Farbiy Yevropa davlatlaridan farqli ravishda yagona 
sertifikatsiyalash  qoidalari  yoki  sertifikatlash  bo’yicha  yagona  tashkilot  yo’q.  Turli  ishab 
chiqaruvchilarning  assotsiatsiyalari  va  xususiy  kompaniyalarida  yuzlab  sistemalar  faoliyat 
ko’rsatadi. Analogik xolatni standartlashtirish bo’yicha xam ko’rishimiz mumkin. Standartlarni 
turli  statusga  ega  bo’lgan  yuzlab  tashkilotlar  ishlab  chiqadilar.  SHuning  uchun  xam  amaldagi 
sertifikatsiyalash  sistemalari  uchun  umumiy  kriteriy  yaratish  uchun  xarakat  qilinmoqda.  SHu 
maqsadda  sinov  laboratoriyalarini  akkreditatsiyalash 
milliy  sistemasi  tuzilgan  va 
sertifikatsiyalash sistemalarini ro’yxatga olish sistemasi yaratilmoqda.  
AQSH  da  sertifikatsiyalashtirish  milliy,  shuningdek  xalqaro  darajada  maxsulotning 
sifatiga  kafolat  bo’lib  xizmat  qiladi.  Sertifikatsiyalashtirishning  zaruriyligi  ishlab  chiqaruvchi 
korxonalarning ishlab chiqarilayotgan maxsulot sifatini yuqori darajada bo’lishini ta’minlashga, 
raqobatbardoshligini oshirishga qaratilganligi bilan asoslanadi.  
AQSHda  milliy  sug’urta  kompaniyasi,  Amerikaning  gaz  sanoati  korxonalarining 
laboratoriyalari,  Nebraska  shtatidagi  qishloq  xo’jalik  texnikasining  sinov  markazini 
sertifikatsiyalash  sistemalari  katta  nufuzga  ega.  SHu  bilan  birga  2000  dan  ortiq  sinov 
laboratoriyalari  keng  assortimentdagi  maxsulotning  standartlariga  muvofiqligini  sinovdan 
o’tkazish bo’yicha o’z xizmatlarini taklif etadilar.  
Sertifikatsiyalash  ishlari  Amerika  standartlari  instituti  ishlab  chiqqan  standartlar  asosida 
amalga  oshiriladi.  Xalqaro  standartlar  va  boshqa  davlatlarning  standartlari  AQSH  me’yoriy 
xujjatlari  shartlarini  xisobga  olmay  turib,  sertifikatsiya  ishlarini  amalga  oshirish  uchun  qabul 
qilinmaydi, ya’ni import qilinayotgan maxsulot ma’lum ma’noda diskriminatsiya qilinadi.  

---

 
 
107 
Yaponiyada  1949  yil  maxsulot  sifati  muammosini  o’rganish  bo’yicha  Yaponiya  olimlari 
va  muxandislari  ittifoqida  maxsus  gurux  tuzilgan.  60-yillarning  oxirida  mamlakatda  ishlab 
chiqarishda sifatni nazorat qilish to’liq xajmda joriy etildi.