Namangan muhandislik-qurilish instituti kimyoviy texnologiya

Makromolekula zanjirining tuzilishi

Yuqori molekulyar birikmalar molekulasi oddiy bo’g’inlardan tashkil topgan bo’lib, ular quyidagicha o’zaro bog’langan bo’ladi:

• 
  A - A - A - A - A - yoki ( - A - )_n
  

bu yerda, A - takrorlanuvchi zveno; n - bo’g’inlar soni bo’lib, polimerlanish darajasini ifodalaydi. Polimerlanish darajasi polimerning molekulyar massasi (M) va monomer molekula massasi (m) , bilan o’zaro; P = M/ m nisbatda bog’langan bo’ladi. Bundan M = P . m, ya‘ni polimerning molekulyar massasi (M) , uning oddiy bo’g’in molekulyar massasi (m) ning polimerlanish darajasi (P) ga ko’paytmasiga teng.

Polimerlarni hosil qiladigan quyi molekulyar moddalarni monomerlar deyiladi (mono – bir demakdir). Agar polimer hosil bo’lishida monomer molekulasi to’liq o’zgarmagan holda makromolekula tarkibiga o’tsa, takrorlanuvchi zvenoni monomer bo’g’in deb ataladi.

Bir xil tarkibli monomerlardan hosil bo’ladigan makromolekulani gomopolimerlar deyiladi. Polimer hosil bo’lishida turli xil monomerlar ishtirok etsa, turli tarkibli zvenolar ko’p marta takrorlansa, bunday polimerlarni sopolimerlar deyiladi. Masalan, tarkibi turlicha monomer zvenolarni A, B, С deb ifodalasak, ulardan hosil bo’lgan sopolimerlarning tuzilishi quyidagicha bo’ladi:

-A - A - B - A - B - B - A - B - A - A - B -

yoki - A - B - B - C - A - C - C - B - A - B - B-

Sopolimer makromolekulasida ko’p marta qaytariladigan zvenolar joylanishining ketma-ketligi tartibsiz bo’lsa, bunday sopolimer statik sopolimer deb ataladi. Ba‘zi sopolimer makromolekulasida monomer zvenolari batartib joylashgan bo’ladi. Masalan:

• 
  A - A - A - A - B - B - B - B - A - A - A - A -
  

bunday sopolimerlar blok sopolimerlar deyiladi.

Makromolekulani asosiy zanjiriga ikkinchi biror– bir monomer zvenolari quyidagicha bog’langan bo’lsa, bunday sopolimerlarga payvand sopolimerlar deyiladi.

Shuni eslatib o’tish kerakki, bu holatlar « yaqin tartibli » tuzilish deb yuritiladi va o’z navbatida « yaqin tartibli » konfiguratsiyalar sturuktur va fazoviy izomerlarga bo’linadi.

Sopolimerlarda ҳam sturuktur izomerlarning bir necha turi bo’lishi mumkin. Biroq bunda struktur izomerlar soni gomopolimerlardagiga qaraganda ancha ko’proq bo’ladi. Statik polimer molekulalari zanjirida monomer zvenolari ketma-ket;