Namangan muhandislik-qurilish instituti «Enеrgеtika va sanoatni axborotlashtirish» fakultеti

1-BOB. Asosiy qism
1.1 Masalaning qo`yilishi va uning amaliy ahamiyati
Menga kurs ishi qilib topshirilgan mavzuda ya`ni “Raqamli summatorlarni loyihalash” o`z ustimda turli hil izlanishlar qilmoqchi bo`ldim. Bunga harakat qilib ko`rdim ham ushbu mavzuni yoritishda nazariy va amaliy qismlari bo`yicha turli xil informatsiyalar yig`dim buni e`tiboringizga havola qilaman.
Ushbu rejalar asosida mavzuyimni yoritdim :

• 
  Kirish.
  
• 
  Asosiy qism.
  
• 
  Masalaning qo’yilishi va uning amaliy ahamiyati.
  
• 
  Raqamli summatorlarni loyihalash mavzusi bo’yicha nazariy ma’lumotlar tahlili.
  
• 
  Mavzuni yaratishda foydalanilgan dasturiy vosita tahlili.
  
• 
  Topshiriqni yaratish texnologiyasi.
  
• 
  Topshiriqni yaratish jarayonining ekran ko’rinishlari.
  
• 
  Natija.
  
• 
  Xulosa.
  
• 
  Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati.
  
• 
  Ilova.
  

1.2. Raqamli summatorlarni loyihalash mavzusi bo’yicha nazariy ma’lumotlar tahlili.
Тrigger deb, ikkita turg‘un holatdan birida tura olib, bir holatidan ikkinchisiga kirish signali ta’sirida o‘tadigan qurilmaga aytiladi. Тrigger holati kirish signali orqali aniqlanadi. Тrigger ketma-ketlik raqamli qurilmaning baza elementi hisoblanadi. Unda 0 yoki 1 saqlanishi mumkin. Ketma-ketlik raqamli qurilmaning sxemalarida triggerlar ikkita chiqish qismiga ega: 1) to‘g‘ri Q (1 chiqish); 2) inversli Q (0 chiqish). Тriggerning 1 holatida uning Q chiqish qismida yuqori sathli signal (1) va Q chiqish qismida esa past sath (0) bo‘ladi. Тriggerning 0 holatida Q chiqish qismida kichik sathli (0) signali, Q chiqish qismida esa yuqori sathli (1) lar mos keladi. Тriggerlarning kirish qismlari informatsion (axboriy) va yordamchi (boshqaruvchi)larga bo‘linadi. Informatsion (axboriy) kirish qismiga kelayotgan signallar triggerning holatini boshqaradi. Yordamchi kirish qismiga kelayotgan signallar esa triggerni avvaldan kerak bo‘lgan holatiga o‘tkazish va sinxronlashtirish uchun xizmat qiladi. Yordamchi kirish qismlari axboriy qism sifatida qo‘llanilishi mumkin. Тriggerning kirish qismlari uning strukturasiga va vazifasiga bog‘liq bo‘ladi. Тriggerning axboriy kirish qismlari S, R, J, K, D, T, boshqaruvchi kirish qismlari esa C, V harflari bilan belgilanadi. Тriggerlar uchun standart belgilanish (11.1-rasm) ma’lum. Bu yerda S va R axboriy kirish bo‘lib, Q va Q — chiqishlari, Т trigger belgisidir. Inversli chiqish qismi Q doira shakli bilan belgilangan. Тrigger mantiqiy elementlarning ulanishi, ya’ni chiqishdan kirish qismiga teskari aloqa sxemasi (11.2-rasm)da tasvirlanganidek qurilishi mumkin. Тrigger 0 (Q=0, Q =1) holatda bo‘lsa, R va S kirish qismida 0 signallar beriladi. Тrigger holati o‘zgarmaydi. Haqiqatan ham, birlik chiqish signali Q sxemadagi YOKI sxemasining 1- nomerli kirishiga keladi. Shu sxemaning chiqish Тrigger deb, ikkita turg‘un holatdan birida tura olib, bir holatidan ikkinchisiga kirish signali ta’sirida o‘tadigan qurilmaga aytiladi. Тrigger holati kirish signali orqali aniqlanadi. Тrigger ketma-ketlik raqamli qurilmaning baza elementi hisoblanadi. Unda 0 yoki 1

saqlanishi mumkin. Ketma-ketlik raqamli qurilmaning sxemalarida triggerlar ikkita chiqish qismiga ega: 1) to‘g‘ri Q (1 chiqish); 2) inversli Q (0 chiqish). Тriggerning 1 holatida uning Q chiqish qismida yuqori sathli signal (1) va Q chiqish qismida esa past sath (0) bo‘ladi.Тriggerning 0 holatida Q chiqish qismida kichik sathli (0) signali, Q chiqish qismida esa yuqori sathli (1) lar mos keladi. Тriggerlarning kirish qismlari informatsion (axboriy) va yordamchi (boshqaruvchi)larga bo‘linadi. Informatsion (axboriy) kirish qismiga kelayotgan signallar triggerning holatini boshqaradi. Yordamchi kirish qismiga kelayotgan signallar esa triggerni avvaldan kerak bo‘lgan holatiga o‘tkazish va sinxronlashtirish uchun xizmat qiladi. Yordamchi kirish qismlari axboriy qism sifatida qo‘llanilishi mumkin. Тriggerning kirish qismlari uning strukturasiga va vazifasiga bog‘liq bo‘ladi. Тriggerning axboriy kirish qismlari S, R, J, K, D, T, boshqaruvchi kirish qismlari esa C, V harflari bilan belgilanadi. Тriggerlar uchun standart belgilanish (11.1-rasm) ma’lum. Bu yerda S va R axboriy kirish bo‘lib, Q va Q — chiqishlari, Т trigger belgisidir. Inversli chiqish qismi Q doira shakli bilan belgilangan.

Тrigger mantiqiy elementlarning ulanishi, ya’ni chiqishdan kirish qismiga teskari aloqa sxemasi (11.2-rasm)da tasvirlanganidek qurilishi mumkin. Тrigger 0 (Q=0, Q =1) holatda bo‘lsa, R va S kirish qismida 0 signallar beriladi. Тrigger holati o‘zgarmaydi. Haqiqatan ham, birlik chiqish signali Q sxemadagi YOKI sxemasining 1- nomerli kirishiga keladi. Shu sxemaning chiqish

qismida R=0 ekanligini inobatga olinsa, birlik chiqish signali hosil bo‘ladi. Bu signal 2- nomerli INKOR sxemasining kirish qismiga keladi. Natijada ushbu sxemaning chiqish qismida, ya’ni Q chiqishida avvalgidek signal 0 bo‘ladi. Sxema 2- chiqish qismidan 0 signali 3-nomerli YOKI sxemasining biror kirish qismiga keladi.