Namangan muhandislik pedagogika

3.4. Katokni turg’unlikga hisobi  

 

Turg’unlikni  yo’qolishi  uning  ortga  og’anishi  yoki  surilib 

ketishi  tushuniladi.  Bunda  ko’ndalang  turg’unlikni  yo’qolishiga 

sabab  bo’luvchi  urinma  kuchlanishlar  –  markazdan  qochma  o’girlik 

kuchlari  hisoblanadi.  3.3 -rasmda  doimiy  R  radusli  egri  chiziqning 

---

 

ikki  holati  ko’rsatilgan.  B  katok  yo’lni  ichki  qismidan,  A  katok  esa 

yo’lning tashqi chetidan yurgandagi holati ko’rsatiladi.  

 

3.3-rasm. Katok g’ildiragining osmasini sxemasi  

 

 

O’g’irlik  kuchi 

 

  

ni

  

  

  kuchga  yoyib,  yo’lni  yuzasiga  ta’sir 

qiluvchi 

 

 

  ega  bo’lamiz  u  yo’l  yuzasiga  parallel  bo’ladi.  Yon 

tomonlama  ta’sir  etuvchi 

 

 

 markazdan  qochma  kuchni  ham  xuddi 

shunday yoyib, 

 

  

     

  

uchlariga yoyamiz.  

A  katokdagi  yo’lning  tashqi  qirg’ogida  harakatlanayotgan 

katokni 

 

  

     

  

 kuchlari  bitta  yo’nalishda  ta'sir  etib  yig’iladi.  A 

katokni  turg’unligi  yo’qolishi  B  katokga  nisbatan  ko’proqdir. 

Shuning  uchun  A  katokni  turg’unlikga  hisoblaymiz.  Dastlabki  hisob 

kitoblarga  ko’ra  og’irlik  markazi  1,5  metr  balandlikda  joylashadi. 

Aylanish k nuqtada sodir bo’ladi. 

Mustahkamlikni  hisoblashda  ko’ndalang  qiyalikni  burchagini 

qiymatikichikligi  hisobiga  g’ildirak  osmalarini  ezilish  qiymati 

kichikligi  hisobiga  hisobga  olmaymiz.  Katoklar  mustaqil  gidra 

osmasini  ishlatish  davrida  tekshirilmaganligi  hisobiga  transport 

holatidagi  turg’unlikni  saqlash  maqsadida  akkumulyatordan  o’chirib 

gidro  tizimni  berk  holatiga  o’tkaziladi.  Agregatni  eng  yuqori 

transport holatidagi tezlik v markazdan qochma kuch pz aniqlaymiz.  

 

---

 

 

 

 

 

 

 

 

  

 

                         (3.25) 

 

G’ildirakni  ruhsat  etilgan  burilish  burchagi 

      

 

    

 

  

burilish radiusi,  

 

 

         bunda L-katok bazasi aniqlanadi. 

 

Yo’l to’shama qiyalik burchagi 

     

 

        

 

        

 

 

   

 

 

                  (3.26)   

                                

 

 

   

 

                (3.27) 

                 

 

    

 

 

                  (3.28)                                 

 

         

 

   

     

 

                (3.29)                                         

 

Transport rejimida turg’unlik koeffitsienti aniqlash formulasi  

  

 

 

 

 

 

 

 

  

   

 

   

  

 

 

            (3.30) 

 

Bu  yerda:  b  –  g’ildirak  bazasi,  g’ildirak  o’qlari  orasidagi 

masofa,  h  –  a  va  b  holatdagi  katoklarning  o’girlik  markazi 

balandligi,bundan  katokni  v  tezligida  turg’un  bo’lib,  bundan 

transport tezligida katok loyihalash mumkin.  

---

 

Ish  rejimi  uchun  turg’unlik  koeffitsienti  hisobi  va  ishchi 

tezligi maksimal bo’lganda. 

 

 

               

 

                  (3.31)        

 

 

 

 

 

 

 

 

  

 

,                 (3.32) 

 

       

 

   

 

 

                     (3.33)                               

 

          

 

 

   

 

                     (3.34)          

 

   

    

 

 

                       (3.35)                                 

 

                    

   

     

 

                      (3.36)                                

 

Bulardan  ish  rejimidagi  turg’unlik  koeffitsienti  quyidagicha 

aniqlanadi: 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  

   

 

   

  

 

 

                    (3.37)                

 

---

 

Bu  formulaga  asoslanib  katokning  ish  rejimida  turg’unlik 

koeffitsientini tahlil qilish mumkin.