Namangan muhandislik-pedagogika instituti yer usti transport tizimlari kafedrasi kasb-hunar kollejlari uchun

а) bir uchi o’tkir, ikkinchi uchi halqasimon sim chizg’ichlar; 

б) bir  uchi  o’tkir,  ikkinchi  tomoni  ushlashga  oson  bo’lishi  uchun  g’adir-budir  qilib, 

yo’g’onroq ishlangan yo’rma chizg’ichlar; 

в) ikki  tomonlama  chizg’ich,  ikki  uchi  ham  o’tkir  bo’lib  noqulay  joylarga  chiziqchalar 

chizishda ishlatiladi; 

г) strelka-chizg’ich, bir uchi o’tkir to’g’ri burchakli kesimli chizg’ich, uning sirtlari yaxshi 

ishlangan  bo’lib,  uni  go’niyalar,  kubiklar  bo’ylab  bemalol  surishga  imkon  beradi. 

Masalan, shtangenreysmosda ishlatiladi. 

 

Amalda  qo’yma  ninali  chizg’ichlar  qo’llaniladi.  Nina  sifatida  oddiy  patefon  ninasidan 

foydalanish mumkin. 

 

Yaxshi  ishlov  berilgan  sirtlarni  rejalashda  ularni  shikastlamaslik  uchun  yumshoq 

materiallardan  qilingan  chizg’ichlar  ishlatiladi  (masalan,  po’lat  uchun  latunь  chizg’ichlar 

ishlatiladi).  

 

CHizg’ichlar  yaxshi  o’tkirlangan  bo’lishi  lozim.  Ularning  ish  qismi  qancha  o’tkir 

bo’lsa, rejalash chizig’i ham shuncha ingichka chiqadi va rejalash aniqligi shuncha oshadi. 

 

CHizg’ichlar  charxlash  stanoklarida  o’tkirlanadi.  Buning  uchun  ularni  aylanib  turgan 

doiraga tekkiziladi va ravon burib turiladi. 

 

CHizg’ichlar  to’g’ri  chiziqlarni  chizish  uchun  ishlatiladi.  Bunda  shuni  hisobga  olish 

kerakki,  chizg’ich  ham,  o’tkir  chizg’ichlar  ham  ma’lum  qalinlikka  ega,  shuning  uchun 

chizg’ichni chiziladigan chiziqdan bir  oz nari ushlab turish  kerak. SHunda chiziq zarur joyga 

chiziladi. 

 

Go’niyalar: a-yassi;b-anlaj; v-T-simon tokchali 

Ish  qirralari  bir  oz  qiya  chizg’ichlarni 

ishlatish  juda  qulay.  Ularni  qo’llaganda 

rejalash aniqligi oshadi. 

Go’niyalar  to’g’ri  burchakli  chiziqchalar 

chizishda 

ishlatiladi. 

Rejalashda 

yassi 

chilangarlik  go’niyalari,  yo’g’on  tokchali 

(anlaj) 

go’niyalar, 

T-simon 

tokchali 

go’niyalar qo’llaniladi. 

 

Yassi  chilangarlik  go’niyasi  eng  qulay  va  ko’p  ishlatiladigan  qurol  hisoblanadi.  Lekin 

uning yordamida perpendikulyar chiziqlarni yetarli aniqlikda chizib bo’lmaydi. Bo’nga sabab, 

birinchidan,  go’niyaning  burchagi  har  doim  bir  oz  ezilgan  bo’ladi  va  uni  perpendikulyar 

chiqariladigan  joyga  ko’z  bilan  chamalab  qo’yiladi;  ikkinchidan,  berilgan  to’g’ri  chiziqning 

ikki  tomoniga  perpendikulyar  o’tkazishda  oldin  to’g’ri  chiziqning  yuqorisiga,  keyin  ostiga 

perpendikulyar chizishga to’g’ri keladi. Buning uchun go’niyani yuqoridan pastga olib qo’yish 

kerak bo’ladi. Bunda, albatta, xatoga yo’l qo’yiladi. 

Anlaj  go’niya  yoki    T-simon  tokchali  go’niyani  qo’llaganda  ularni  detalning  ishlov 

berilgan sirti yoki rejalash plitasi bo’ylab yurgizish mumkin. Bunda vertikal chiziqlar osongina 

---