Namangan muhandislik-pedagogika instituti yer usti transport tizimlari kafedrasi kasb-hunar kollejlari uchun

- 36 - 

Yo’nib kengaytirish usullari 

Zenkerlarni  parma  kabi  dastgoh  shpindelining  konus  teshigiga  o’rnatiladi.  U  o’q 

atrofida  aylanma,  o’q  bo’ylab  esa  elgarilama  harakat  qiladi.  Tashqi  ko’rinishidan  parmani 

eslatsada,  ammo  uning  kesuvchi  qirralari  va  spiral  ariqchalari  ko’proq.  Uch-to’rtta  kesuvchi 

qirra  zenkerni  asbob  teshigiga  aniq  markazlaydi.  Zenker  ishchi  qismdan  (2),  bo’yin  (4), 

qo’yruq  (5)  va  panja  (6)  dan  tuzilgan.  Uning  ishchi  qismi  (2)  o’z  navbatida  kesuvchi  (1)  va 

kalibrlaydigan (3) qismdan iborat.  

 

Zenker  metallni  kesadi,  yo’naltiruvchi  esa  zenkerni  teshikka  yo’naltiradi. 

Yo’naltiruvchi  qismdagi  raxlar  ishqalanishni  kamaytirishga,  kesishni  osonlashtirishga  xzmat 

qiladi. Zenkerning tishi oldingi sirt (1), qirralar (2), o’zak (3), orqa  sirt (4), tasmacha (5) dan 

iborat  (rasm,  a,  b).  Burchaklarning  (



-orqa, 



-oldingi, 



-vint  ariqchasining  qiyaligi)  kattaligi 

metallning qattiqligiga bog’liq. 

 

Zenkerlarni  tezkesar  ikki  turda-konus  quyruqli  yaxlit  va  almashuvchan  qilib 

tayyorlanadi.  Bo’lardan  birinchisi  teshikka  dastlabki,  ikkinchisi  esa  uzil-kesil  ishlov  berish 

uchun ishlatiladi. 

 

Konus quyruqli  yaxlit zenkerlarning 



10-

40  mm,  ishchi  qismining  uzunligi  80-200 

mm, tishlar soni 3 ta. 

Almashtiriladigan  zenkerlarning 



32-80 

mm, ishchi qismining uzunligi 10-18 mm, 

tishlar soni 4 ta. 

CHo’yan 

va 

po’latdan 

yasalgan 

detallardagi  teshiklarga  uzil-kesil  ishlov 

berishda  konus  quyruqli  yaxlit  va  qattiq 

qotishmalardan 

tayyorlangan 

almashtiriladigan 

zenkerlardan 

foydalaniladi. Bundan tashqari, keskichlari 

almashtiriladigan zenkerlar mavjud bo’lib, 

ular  qattiq  po’latdan  (VK6,  VK8,  VK6M, 

VK8V, TSL10, T14K8, T15K6) yasaladi.