Namangan muhandislik-pedagogika instituti yer usti transport tizimlari kafedrasi kasb-hunar kollejlari uchun

Umumiy ma’lumotlar 

 

To’g’rilash  va  rixtovkalash  chilangarlikda  eng  ko’p  bajariladigan  ishlardan  bo’lib,  bu 

jarayonda  metall  va  detal  zagotovkalaridagi  fizik  nuqsonlar  (g’ijimlik,  egrilik)  to’g’rilanadi. 

To’g’rilash  va  rixtovkalash  mohiyatidan  farqlanmasa  ham  ish  usullari  foydalaniladigan 

asboblar turlichadir. 

 

Listlar  va  ulardan  tayyorlanadigan  zagotovkalarning  cheti  yoki  o’rtasining  egilishi, 

g’ijimlik, notekislik ko’rinishidagi nuqsonlari bo’lishi mumkin. Ularni sovuq va qizdirish yo’li 

bilan to’g’rilash usullari bor. To’g’rilash usulini buyumning ashyosi, o’lchami va bo’kilganlik 

darajasiga qarab tanlanadi. 

 

To’g’rilash taxtalarining og’irligi bolg’aga qaraganda 80-150 marta ortiq bo’lib, po’lat 

yoki  cho’yandan  yaxlit  holda  yoki  mustahkamlik  qovurg’alari  bilan  tayyorlanadi.  Ular 

quyidagi o’lchamlarda bo’ladi: 400X400; 750X1000; 1000X1500% 1500X2000; 2000X2000; 

1500X3000 mm. 

 

Taxtaning ishchi sirti toza va silliq bo’lib, metall yoki yog’och tagliklarga o’rnatiladi. 

 

Ko’p  hollarda  toblangan  detallni  tekislash  uchun  radiusli  muhralardan  ham 

foydalaniladi.  Uning  korpusi  U10  po’latdan  tayyorlanib,  og’irligi  400-500  gr.  Ishchi  qismiga 

qattiq po’lat qotishmasidan (VK8 yoki VK6) plastinkalar o’rnatilib, ular bolg’alab tekislashda 

qo’l keladi. Muhraning ishchi qismi 0,05-0,1 mm radiusda o’tkirlanadi. 

---

 

- 18 - 

 

 

Almashinuvchi  muhrali  bolg’achalar  yumshoq 

materiallardan  tayyorlanib,  bolg’aning  ishchi 

qismiga  pona  shaklida  mahkamlab  qo’yiladi.  Bu 

xildagi  bolg’alar  ishlov  berish  tamomlangan 

sirtlarning 

ayrim 

nuqsonlarini 

tekislashda 

qo’llaniladi.  

Almashinuvchi  muhralar  sifatida  mis,  qo’rg’oshin  yoki  yog’ochli  muhra  ishlatilishi 

mumkin.Tekislagichlar  (yog’och  yoki  metall  bruslar)  yupqa  list  va  metall  taxtalarni 

to’g’rilashda  ishlatiladi.  Detallarning  notekisligini  ko’z  bilan  yoki  detalga  qo’yilgan  taxta 

oralig’idagi  tirqishga  qarab  tekshiriladi.  Mabodo,  unda  egri  joylar  bo’lsa,  bo’r  bilan  belgilab 

qo’yiladi.