Namangan muhandislik-pedagogika instituti yer usti transport tizimlari kafedrasi kasb-hunar kollejlari uchun

Aylana  va  yoylarni  chizish.  Aylanalarni  chizishda  tsirkulni  uning  aylana  markaziga 

qo’yilgan  oyog’iga  kuch  tushadigan  qilib  aylantirish  kerak.  Aks  holda  tsirkulь  surilib  ketib, 

aylana noto’g’ri chiziladi. TSirkulning qo’zg’almas oyog’i qo’yiladigan nuqta kernlab olinadi. 

 

Aylanalarni  rejalashda  ko’pincha  ularning  markazini  topishga  to’g’ri  keladi,  bu  ishni 

markaz qidirgich yordamida bajarish mumkin. 

 

Agar  zagotovkaning  tsilindrik  qismiga  ishlov  berilgan  yoki  u  kalibrlangan  chiviqdan 

qirqib  olingan  bo’lsa,  markaz  qidirgichni  ikkita  vaziyatda  qo’yish  kifoya.  Ikki  to’g’ri  chiziq 

kesishgan  nuqta  biz  qidirayotgan  aylana  markazi  bo’ladi.  Zagotovka  qo’yib  yoki  shtamplab 

yasalgan  bo’lsa,  go’niya  uch  vaziyatda  qo’yiladi.  Uchta  chizilgan  to’g’ri  chiziq  kesishib, 

uchburchak hosil qiladi, biz qidirayotgan markaz shu uchburchak ichida yotadi. 

 

Agar  teshik  mavjud  bo’lib,  aylanani  rejalash  va  markaz  chiziqchalarini  topish  lozim 

bo’lsa,  yog’och  yoki  yumshoq  metalldan  qilingan  planka  teshikka  zich  kiritiladi.  Plankaning 

---

 

- 15 - 

sirti detalь sirti bilan bir sathda yotishi kerak. Markaz qidirgich yordamida plankadagi markaz 

topiladi.  TSirkulь  yog’och  plankadagi  teshikni  buzib  yubormasligi  uchun  unga  temir  ust 

qo’yma tiqib qo’yiladi.  

Aniq  rejalashda  aylana  va  yoylarning  markazlari  geometrik  yo’l 

bilan topiladi.