Namangan muhandislik-pedagogika instituti

Metallarni  korroziyasining  oldini  olish  usullari.  Metallarni  korroziyadan  saqlash  uchun  bir  necha  chora-

tadbirlardan foydalaniladi: 

1.  Metall  sirtini  boshqa  metall  bilan  koplash.  Temirni  rux  bilan  qoplash  anod  qoplama  deyiladi.  Qoplama 

yemirilmaguncha  qoplanuvchi  metall  yemirilmaydi.  Temirni  mis  yoki  qalay  bilan  qoplash  katod  qoplama  deyiladi. 

Katod qoplamani biror joyi ko’chsa, qoplanuvchi metall tezda ishdan chiqadi. 

2. Metall sirtini metall bo’lmagan moddalar bilan koplash. Lak, buyoq, rezina, surkov moylari (solidol, vazelin, 

emal) bilan ishlov berish. 

3. Metallarga turli qo’shimchalar kiritish. Odatdagi po’latga 0,2-0,5% mis qo’shish yo’li bilan po’latning kor-

roziyaga chidamliligi 1,5-2 marta oshirish mumkin. Zanglamaydigan po’lat tarkibida 12% ga qadar xrom bo’ladi. Bun-

day po’latlar legirlangan po’latlar deyiladi. 

---

«Umumiy va noorganik kimyo» fanidan  ma’ruzalar matnlari. 

   64    

4.  Metall  sirtida  kimyoviy  birikmalar  hosil  qilish  usuli  bilan  qoplamalash.  Maxsus  kimyoviy  operatsiyalar 

o’tkazib,  metall  sirtini  korroziyaga  chidamli  birikmalar  pardasi  bilan  qoplash  mumkin.  Bunday  pardalar  —  oksidli, 

fosfatli,  xromatli  va  h.  pardalar  nomi  bilan  yuritiladi.  Metall  sirtida  korroziyaga  chidamli  oksid  parda  hosil  qilish  ja-

rayoni oksidirlash deyiladi. Metall buyumni oksidlashning uch xil usuli mavjud: 1) metall buyum sirti yuqori haroratda 

organik  moddalar  bilan  oksidlantiriladi  (qoraytiriladi,  ko’kartiriladi  va  hokazo);  2)  metall  buyum  (MnO

2

,  NaNO

3

, 

K

2

Cr

2

O

7

 kabi) oksidlovchi moddalar ta’sirida konsentrlangan ishqor eritmasi bilan suyuqlikning qaynash haroratigacha 

qizdiriladi; 3) metall buyumni biror elektrolit eritmasi ichida anod qutbga joylab elektroliz o’tkaziladi, bu jarayon  an-

odirlash deyiladi. 

Korroziya jarayonining tezligiga eritmalarda bo’lgan ionlar, ya’ni H

+

 va OH

–

 ionlari (eritma muhiti - pH) katta 

ta’sir ko’rsatadi. H

+

  ionlari  ko’paysa korroziya kuchayadi, OH

–

 ionlari temirning korroziyalanishini susaytiradi, ammo 

amfoter metallarning korroziyalanishini tezlashtiradi. 

Korroziyani  tezlashtiruvchi  moddalar  korrozion  aktivatorlar  deyiladi.  Korrozion  muhitga qo’shilganda metal-

larning  korroziyalanishini  susaytiruvchi  moddalar  korrozion  ingibitorlar  deyiladi.  Masalan,  aminlar,  mochevina, 

aldegidlar, xromatlar, fosfatlar, nitritlar, silikatlar va h. korrozion ingibitorlardir. 

 

 

Nazorat uchun savol va mashqlar. 

 

1.  Metallar korroziyasi deb nimaga aytiladi? Kimyoviy va elektrokimyoviy korroziya orasida kanday farq bor? 

2.  Ushbu metallar bir-biriga tegib turadi: Zn va Fe, Fe va Sn, Fe va Cu. 

Shu metallar juftlaridan qaysilari sulfat kislotada ancha shiddatli eriydi? 

3.  Odatdagi po’latning suvda korroziyalanish jarayonlarining tenglamalarini yozing? 

4.  Metallarni korroziyadan himoya qilishning eng muhim usullarini aytib bering? 

5.  Metallar korroziyasining ingibitorlari nimadan iborat va ular qanday hollarda ishlatiladi? 

 

 

Mavzuga oid tayanch iboralar. 

 

1.  Korroziya      

 

 

5. Katod qoplama  

2.  Korrozion aktivatorlar 

  

6. Elektrokimyoviy korroziya  

3.  Korrozion ingibitorlar 

 

7. Gaz korroziya  

4.  Anod qoplama   

  

8. Kimyoviy korroziya. 

 

 

Foydalanilgan adabiyotlar: 

 

1.  Rahimov X.R. «Anorganik ximiya», T.: «O’qituvchi»-1984. 

2.  Parpiev N.A., Rahimov X.R., Muftaxov A.G. Anorganik kimyo. Nazariy  asoslari. - T.:O’zbekiston, 2000. –5-9 

b. 

3.  Rasulov K., Yo’ldoshev O., Qorabolaev B. «Umumiy va anorganik kimyo», T.: «O’qituvchi»-1996. 

4.  Glinka N.L. «Umumiy ximiya», T.: «O’qituvchi»-1986. 

---

«Umumiy va noorganik kimyo» fanidan  ma’ruzalar matnlari. 

   65