Namangan muhandislik-pedagogika instituti

Asos, kislota va tuzlarning dissotsialanishi. 

Asoslarning dissotsialanishi. Asoslar suvda eritilganda metall kationi va gidroksid anioniga dissotsilanadi. 

 

 

 

 

MeOH  Me

+

 + OH

–

 

 

Kislotalarning  dissotsilanishi.  Kislotalar  suvda  eritilganda  vodorod kationi va kislota qoldig’i anionlariga dis-

sotsilanadi. 

 

 

HA  H

+ 

+

 

A 

–

 

 

Tuzlarning dissotsilanishi. Tuzlar suvda eritilganda metall kationi va kislota qoldig’i anionlariga dissotsilanadi. 

---

«Umumiy va noorganik kimyo» fanidan  ma’ruzalar matnlari. 

   49    

 

 

 

 

MeA  Me

+

 + A

–

 

 

 

Elektrolitik dissotsiatsiya nazariyasiga muvofiq, kislota, asos va tuzlar eritmalari orasida boradigan reaksiyalar-

da ta’sirlashuv molekulalar o’rtasida emas, balki ulardan hosil bo’ladigan ionlar o’rtasida sodir bo’ladi. Elektrolit erit-

malaridagi almashinish reaksiyalari kuchsiz elektrolitlar, yomon eruvchi va gaz mahsulotlar hosil bo’lgandagina oxiriga-

cha boradi. Bunday reaksiyalar qatoriga chukma, gaz moddalar hosil qilish bilan boradigan va neytrallanish reaksiyalari 

kiradi. 

 

 

 

 

 

Nazorat uchun savol va mashqlar. 

 

1.  Kuchsiz  elektrolit  NH

4

OH    NH

4

+

  +  OH

–

  dissotsialanadi:  muvozanatdagi  sistemaga  kuchli  elektrolit  kaliy 

gidroksid qo’shilsa, sistemada muvozanat qanday o’zgaradi? 

2.  Anion va kation nima? 

3.  Quyidagi sanab chiqilgan elektrolitlardan qaysi biri kuchli elektrolitlarga kiradi: 

a) KCN, HNO

3

, NH

4

OH, Cu(OH)

2

; 

b) Na

2

HPO

4

, HCN, HJ, KOH. 

4.  Quyidagi sanab chiqilgan elektrolitlardan qaysi biri kuchsiz elektrolitlarga kiradi? 

a) HBr, NaHCO

3

, NH

4

OH, NaCl, Al(OH)

3

; 

b) H

2

S, H

2

SO

3

, H

2

SO

4

, Ch

3

COOH. 

5.  Quyidagi elektrolitlar uchun dissotsiyalanish konstantasi ifodasini yozing: NH

4

OH, H

2

SO

3

. 

 

Mavzuga oid tayanch iboralar. 

 

1.  Osmos   

 

 

7. Kuchsiz elektrolitlar 

2.  Osmotik bosim   

 

8. Dissotsiyaanish darajasi 

3.  Vant-Goff qonuni 

 

 

9. Dissotsialanish konstantasi 

4.  Raulning I-qonuni 

 

 

10. Anion 

5.  Raulning II-qonuni 

 

11. Kation. 

6.  Kuchli elektrolitlar 

 

Foydalanilgan adabiyotlar: 

 

1.  Rahimov X.R. «Anorganik ximiya», T.: «O’qituvchi» -1984, 130-132 betlar. 

2.  Axmerov K.M., Jalilov A., Ismoilov A. «Umumiy va noorganik ximiya», T.: «O’qituvchi» -1988. 

3.  Глинка Н.Л. Общая химия. – Л.: Химия, 1982. – C.231-243 

4.  Potapov V.M., Xomchenko G.P. «Ximiya», T.: «O’qituvchi»-1986, 84-88 betlar. 

5.  Рэмсден  Э.Н.  Начало  современной  химии.  –  Л.:  Химия,  1989.  –  784  с.  –  Пер.  изд.:  Великобритания, 

1985. 

6.  Химия:  Справ.  изд./  В.Шретер,  К.-Х.Лаутеншлегер,  Х.Бибрак  и  др.:  Пер.  с  нем.  –  М.:  Химия,  1989.  – 

648 с. 

7.  Спицын В.И., Мартыненко Л.И. Неорганическая химия. Ч.1: Учебник. – М.: Изд-во МГУ, 1991. – 480 с. 

8.  Shamshidinov  I.,  Mo’minova  B.,  Abdullaev  M.  «Umumiy  va  noorganik  kimyo»  fanidan  ma’ruzalar  matni.  – 

Namangan, 1999 y. 

 

---

«Umumiy va noorganik kimyo» fanidan  ma’ruzalar matnlari. 

   50