Наманган Мухандислик Педагогика Институти Касб таълими факультети

 
 
  
b) ELEKTROENERGETIKA SANOATI. 
Elektrlashtirish  sanoatni  joylashtirishga  g’oyat  katta  ta’sir  ko’rsatadi.  Bu  ta’sir 
ikki  xil  yo’nalishda  bo’ladi.  Odatda  elektr  energiya  katta  masofaga  uzatiladi,  bu  esa 
mamlakatning  hamma  regionlarida  ishlab  chiqarish  kuchlarini  rivojlantirishga 
yordam  beradi.  Bundan  tashqari  muayyan  joyda  arzon  energiyaning  mavjud  bo’lishi 
energiyani  ko’p iste’mol qiladigan  ishlab  chiqarishni  rivojlantirishni  takozo qiladi. 
Darxakikat  elektr  energetika  sanoatini  joylashtirishda  zikr  kilingan  xolatlar  va 
sanoat  ishlab  chiqarishni  xududiy  tashkil  qilish  qonuniyatlari  amal  qiladi.  Elektr 
energetika 
sanoatining 
joylashtirilishi 
va 
rivojlantirilishiga 
yoqilg’i 
va 
gidroenergetika  resurslari  geografiyasi,  ishlab  chiqarishdagi  va  elektr  energiya 
yetkazib  berishdagi  texnika  taraqqiyoti  hamda  energiya  iste’mol  qiluvchilarning 
joylashishi  ta’sir  ko’rsatadi.  Tovar  shaklida  mahsulot  ishlab  chiqarish  bilan  elektr 
energiyasi  ishlab  chiqarishning  farqi  ikkinchisida  uni  ishlab  chiqarish  va  iste’mol 
qilishning  bir  vaqtga  to’g’ri  kelishi  maqsadida  qurilgan.  1913  yilda  O’zbekiston 
xududida  umumiy  quvvati  3  MVT  bo’lgan  6  ta  dizel  elektr  stantsiya  ishlagan, 
ularning  yillik  quvvati  3,3  mln  kvt  ga  teng  bo’lgan.  Keyinchalik  O’zbekiston 
Respublikasida  ishlab  chiqarish  kuchlarning  rivojlanib  borishi  va  ayniqsa  elektr 

---

 
99 
energiyani  ko’p  iste’mol  kiluvchi  sanoat  tarmoqlarining  vujudga  kelishi,  shaharlar 
soni  va  geografiyasining  kengayishi  mamlakatning  bir  qator  viloyatlarida  GES  va 
IES  lar  qurishni  taqozo  qildi.  Ayniksa  yirik-yirik  yoqilg’i  resurslariga  ega  bo’lgan 
konlarning  topilishi  va  ishga  tushirilishi  mamlakat  energetika  sanoatining  tez 
rivojlanishiga  olib keldi. 
O’zbekiston  energetika  tizimining  umumiy  quvvati  11,3  mln.  kVt/s  bo’lgan  37 
ta  issiqlik  va  gidravlik  elektr  stantsiyalariga  ega  bo’lib,  yiliga  48,9  mlrd.  kVt/s  dan 
ortiq elektr  energiyasi  ishlab chiqarish imkoniyatiga  ega. 
Yoqilg’i  –  energetika  balansida  issiqlik  elektr  stantsiyalari  va  markazlari  (IES, 
IEM)  va  gidroenergo  stantsiyalari  (GES)  asosiy  o’rin  tutadi.  2007  yilda  mamlakatda 
48,9  mlrd.  kVt/s  elektr  energiyasi  hosil  qilindi  va  buning  88%  dan  ortig’i  IES  va 
IEM,  12%  GES  lar  hissasiga  to’g’ri  keladi.  Yirik  IES  va  IEMlar  Sirdaryo  GRES, 
Farg’ona  IEM,  Muborak  IEM  va  Toshkent  IEMdir.  Mamlakatdagi  eng  yirik  GESlar: 
CHorvoq  GES  (CHirchiq  daryosida),  Xo’jakent  GES  (CHirchiq  daryosida), 
G’azalkent  GES  (CHirchiq  daryosida),  Farxod  GES  (Sirdaryo  daryosida),  Andijon 
GES (Qoradaryo), Tuyamo’min GES (Amudaryo) va boshq.