Наманган мухандислик-курилиш институти транспорт факультети энергетика кафедраси битирувчиси

 
Ер ва сувларнинг ички энергияси 
(Геотермал энергия) 
Ер юзаси қуёш сингари иссиқлик энергиясини нурлантиради. Бу 
энергия геотермал энергия деб аталиб, у одамларни иссиқлик ва электр 
энергияси билан таъминлаши мумкин. Уни ишлаб чиқариш атроф-муҳитни 
ифлослантирмайди, яъни экологик тоза ҳисобланади. 
Геотермал энергия ерда ёнувчи газлар ва космик чанглар аралашиш 
жараёни натижасида 4 миллиард йил аввал пайдо бўлган. Ер ядросининг 6,5 
минг километр атрофидаги чуқурлигида температура 5000 градусгача 
кўтарилиши мумкин. 
Қадимда одамлар ер остидан отилиб чиққан қайноқ ва иссиқ сув 
манбаларидан даволаш мақсадида фойдаланганлар. Вақт ўтиши билан бу 
шифобахш сувлардан бошқа мақсадда ҳам фойдалана бошлаган. Қадимги 
римликлар Помпей шаҳрида геотермал сув ёрдамида ўз биноларини иситиш 
тизимини яратган. Америкалик ҳиндулар эса деярли 10000 йил аввал иссиқ 
сув манбаларидан овқат пишириш учун фойдаланганлар. 
Ер остидаги иссиқ сув, иссиқ ҳаво ёки буғ энергияларидан, ҳозирги 
технологиялар билан электр энергияси ишлаб чиқариш ва хонани иситиш 
учун фойдаланиш мумкин. 
Биомасса — чиқиндини ёқиш натижасида олинадиган энергиядир. 
Амалда биомасса бу — чиқинди. Қуриган дарахт ёки уларнинг шох-шаббаси, 
томорқадан полиз ўсимликларининг илдизпоялари, ёғоч қобиғи ва 
қириндилари кабилардир. Бундай чиқиндилар таркиби чорва фермаларида 
озуқа ва тўшама сифатида ишлатиладиган сомон ҳамдир. 
Кўпроқ миқдорда қишлоқ хўжалиги экинлари: дон, пахта, маккажўхори 
ва бошқалар бўлиши мумкин. Одатда уйимиздан чиққан, маиший 

---

19 
чиқиндилар чиқиндихонага чиқарилиб, кўмиб ташланади. Маиший чиқинди 
ҳам биомассанинг бир тури, ундан ҳам биоёқилғи ишлаб чиқаришда 
фойдаланиш мумкин. 
Биомассадан фойдаланиш жуда оддий. Махсус печлар ёқилиб, 
қозонларда сув иситилади, буққа айлантириб ва электр энергияси олиш учун 
трубиналар айлантиради. 
Биомасса энергияси — биомассани чиқитга чиқариш, биогаз олиш ва 
фойдаланиш энергетиканинг истиқболли йўналиши ҳисобланади. Биомасса 
манбаларига қаттиқ маиший, саноат чиқиндилари, шаҳарнинг лойқа ва оқава 
сувлари ва чорвачилик, ўсимлик қолдиқлари, ўрмон маҳсулотлари, хусусан, 
ёғоч тайёрлаш ва жўнатишда, ёғоч материаллари ишлаб чиқаришдаги, ёғоч, 
қоғоз массалари ва бошқа чиқиндилар киради.