Namangan muhandislik – qurilish instituti sirtqi bo’lim iqtisodiyot kafedrasi

Global bozor tushunchasi va uning mohiyati
Global bozor- talab va taklif sohasini, shuningdek, tovar va xizmatlarning tijorat almashinuvini ifodalovchi jahon iqtisodiyotining tarkibiy qismi; davlatlar, tadbirkorlar o'rtasidagi barqaror tovar-pul munosabatlari tizimi; tijorat tashkilotlari, firmalar turli davlatlar xalqaro mehnat taqsimotidagi o'zaro bog'liqlik.
Jahon bozori tovar tizimidir pul munosabatlari(eng keng ma'noda) davlatlar yoki tadbirkorlar, kompaniyalar, tashkilotlar o'rtasida turli mamlakatlar. Jahon bozorining paydo bo'lishining asosiy sababi globallashuv bo'lib, unga o'z vaqtida geografik kashfiyotlar, transport texnologiyalarining rivojlanishi, shuningdek, siyosat va diplomatiya yordam bergan.
Bu bozorning faoliyati xalqaro tovar shartnomalari bilan tartibga solinadi. Bu kelishuvlarning bajarilishini nazorat qiluvchi tashkilotlar ham ko‘p.
Savdoni tashkil etishda bundaylar mavjud jahon bozorlarining turlari:

• 
  tovar birjalari;
  
• 
  fond birjalari;
  
• 
  valyuta birjalari;
  
• 
  auktsionlar;
  
• 
  savdolashish;
  
• 
  xalqaro ko'rgazmalar;
  
• 
  savdo yarmarkalari.
  

Ushbu bozorlarning aksariyati elektron shaklda mavjud.
Kapital aylanmasi bo'yicha birinchi o'rinni egalladi xalqaro savdo xarajatlar jahon moliya bozori. Bu investitsiyalar, aktsiyalar, qimmatli qog'ozlar, ssudalar va kreditlar bozori. Ilgari bu bozor ssuda kapitalining jahon bozori deb atalgan bo‘lsa, endilikda bu ta’rifdan tashqariga chiqdi.
Xalqaro valyuta jamg'armasi ma'lumotlariga ko'ra, hozirgi vaqtda ushbu bozorda moliyaviy mahsulotlarning qiymati mahsulotlar qiymatidan uch yarim baravar ko'pdir. real iqtisodiyot(tovar va xizmatlar).
Xalqaro mehnat taqsimotiga asoslangan tovarlar va xizmatlarning xalqaro ayirboshlash sohasi; tor ma'noda - savdo-iqtisodiy munosabatlar orqali bir-biri bilan bog'langan alohida mamlakatlar bozorlari majmui. Jahon iqtisodiyotining paydo bo'lishining zaruriy shartlaridan biri. Jahon bozorining rivojlanish darajasi ishlab chiqarishning baynalmilallashuv darajasini aks ettiradi.
Globallashuv, jahon xo‘jalik munosabatlarining kengayishi va chuqurlashishi sharoitida tovar bozorlari milliy va hududiy chegaralarini yo‘qotib, jahon tovar bozorlariga aylanib bormoqda, ular bilan barcha mamlakatlar savdogarlari savdo qiladilar.
Jahon bozori turli turdagi tovar bozorlari, xizmatlar bozorlari, moliya bozorlari, resurs bozorlari, shu jumladan. va mehnat. Jahon tovar va xizmatlar bozorlari faoliyati xalqaro tovar shartnomalari bilan tartibga solinadi. Har bir tovar bozorining o'ziga xos savdo markazlari - "asosiy bozorlar" mavjud bo'lib, ularning narxlari tegishli tovarlar savdosida asosiy deb e'tirof etiladi.
Savdoni tashkil etish uslubiga ko'ra bozorlarning alohida turlari ajratiladi: tovar birjalari, auktsionlar, auktsionlar, xalqaro ko'rgazmalar va yarmarkalar.
Aloqa vositalarining ulkan o'sishi - okeandagi paroxodlar, temir yo'llar, elektr telegraflar, Suvaysh kanali - birinchi marta chinakam global bozorni yaratdi.