|
1.2 O‘zbekistonda masofaviy ta’limni tashkil etish va rivojlantirishni pedagogik sharoitlari
O’zbekiston boshqa mustaqil davlat hamdo’stligi mamlakatlariga o’xshab o’zining ta‘lim sohasini jahon standarlariga olib kelishda ko’p harakatlar qilmoqda. Mamlakatimizning maydoni kattaligi va markazdan geografik uzoqlashgan regionlar mavjudligi elektron ta‘limni rivojlanishiga asosiy sabab bo’lib, unga katta ahamiyat berilishiga olib kelmoqda. Hozirgi moliyaviy tanqislik davrida, ta‘limning bu turidan keng miqyosda foydalanish lozim. Mazkur ta‘lim turini joriy qilish bilan bog‘liq ayrim muammolarning kelib chiqishi tabiiy. Bular asosan mablag’lar, texnika ta‘minoti va shu soxada malakali muxandis hamda pedagog kadrlar yetishmovchiligi, lekin biz shu muammolarni imkoniyat darajasida xal qilishimiz zarur chunki, O’zbekiston sharoitida masofaviy ta‘limni tashkil qilinishi katta samara berishi aniq. Xozirgi kunda ta‘lim va ishlab chiqarish soxasini kompyuterlashtirish va shu soxalarda informatsion texnologiyalarni rivojlantirish haqida ko’plab prezidentimiz farmonlari va Oliy majlis qarorlari chiqarilgan. Natijada oxirgi besh yil ichida Respublikamizda ko’plab ibratli ishlar qilindi. Masalan 2002 yilda Toshkent axborot texnologiyalar universiteti tashkil qilinib, shu yildan boshlab bu universitet kompyuter va kommunikatsiyalar, radiotelefon va axborot tarmoqlari, dasturiy ta‘minot va elektron kommertsiya sohasiga zarur bulgan mutaxasislarni tayyorlamoqda. Ushbu va boshqa oliy ta‘lim muassasalari tomonidan ko’plab ta‘lim soxasiga tegishli yangi dasturlar va elektron kitoblar yaratilmoqda. SHu bilan birga mamlakatimizda 2000- yildan oz ishini olib borgan, AQSH Davlat Departamentining Ta’lim va Ma’daniyat masalalari bo’yicha byurosi (ECA) va Xalkaro Ilmiy Tadqiqotlar va Olimlarni Ayrboshlash Kengashi (IREX) tomonidan tashkil kilingan "Internetdan foydalanish va o’qitish programmasi" (http://www.iatp.uz) va "O’zbekiston maktablarida Internet" (http://www.connect.uz) programmalarini ham aytish lozim. SHu programmalarning asosiy vazifasi - bizning Respublikamizda Internet va uning xizmatlarini rivojlantirish va axoli ichida keng tadbiq qilish. Ushbu programmalar natijasi deb xozirgi kunda Respublikamizning 16 ta shahrida aholiga beminnat xizmat ko’rsatgan "Internetdan bepul foydalanish" markazlari xamda Respublikamizning 6 ta viloyatining 60 ta maktablarida tashkil qilingan Internet markazlarini aytish mumkin. SHu bilan birga o’zbek tilidagi Internetni rivojlanishi va undagi ta‘lim sohasiga tegishli maxsus saytlarini paydo bo’lishini ham aytish lozim deb xisoblaymiz. 2004 - yilning birinchi kvartalning o'zida Internet foydalanuvchilar soni taxminan 511 000 ga yetdi (2003 yil boshida 275 000 ta). SHu bilan birga 2003-yil boshiga nisbatdan internet provayder va operatorlar soni 263 (usish 94,8%), UZ zonadagi vebsaytlar soni esa 2600 dan oshdi (usish 188,4%), Internetga bog`langan davlat korxonalar soni 470 (usish 63,6%), xujalik sub’etlar soni 8600 (usish 68,9%), internetdan ommaviy foydalanish punktlar soni 228 (usish 115,1%) ga teng buldi. IATP programmasining internet grantlari natijasida tashkil qilingan va 2002-yildan faoliyat kursatib kelgan "Masofaviy ta’lim portali" (http://dl.freenet.uz) yoki kuplab Respublikamiz Universitet va Institutlari tomonidan o’zlarining veb sahifalarida tashkil qilingan "Masofaviy ta‘lim kurslari"ni ham alohida aytishimiz zarur (masalan http://nuu.uz O’zbekiston Milliy Universiteti saytida tashkil kilingan kurslar). Ta‘lim sohasiga tegishli ko’plab foydali va qiziqarli veb saytlar yaratilmoqda, (http://www.bilim.uz , http://www.bilimdon.uz , http://www.ilm.uz , http://www.student.uz , http://www.study.uz va boshqalar) 3. Eng quvonarli esa internetda nafakat universitet, institut, kollej va akademik litseylar balki maktablar ham o’zlarining veb sahifalariga ega bo’lishmoqdalar. Bundan tashqari, Respublikamizning oliy yurtlari tomonidan tashkil qilingan videokonferensiyalarni ham masofaviy ta’lim jarayoniga misol qilib keltirish mumkin. Xususan, 2002-yilda Respublikamizda birinchi marta Prezident Devoni, Tashqi Iqtisod Aloqalar Vazirligi, Jahon Iqtisod va Diplomatiya Universiteti va Toshkent Davlat Iqtisodiyot Universiteti o’rtasida videokonferensiya o'tkazildi. Xozirgi kunda Respublikamizning Toshkent Davlat Texnika Universiteti, Toshkent Davlat Iqtisod Universiteti, Jahon Iqtisod va Diplomatiya Universiteti, Toshkent Davlat Agrar Universiteti va boshqa oliy o‘quv yurtlarida bir necha marta videokonferensiyalar o’tkazilgan edi va o’tkazilmoqda. 2010-yildan boshlab Toshkent axborot texnologiyalari univesiteti va filiallari o‘rtasida vidiekonferensiyalar o‘tkazilmoqda. Mashg‘ulotlarni shu sohadagi yetakchi mutaxassislar olib bormoqda. Hozirgi paytda Farg‘ona filialining magistrlari online shaklda My SQL Java Script tillaridan o‘z bilimlarini masofaviy shaklda oshirmoqdalar. Auditoriyalarda olib boriladigan an‘anaviy o‘quv jarayonidagi o‘qituvchi va student orasidagi muloqot kerakli darajada kompyuterli aloqa videokonferensiyaning yaratilishi bilan bog‘liq. Audio va video raqamli signallarni uzatish sohasidagi zamonaviy yutuqlar kompyuterli videokonferensiya aloqa tizimlaridan keng foydalanish imkonini beradi. Kompyuterli videokonferensiya aloqa sifati ko‘p jihatdan kompyuterli lokal tarmog‘ida ham internet tarmog‘ida ham foydalanuvchilarga o‘zaro aloqa ya‘ni, ma‘lumotlarni almashish turiga bog‘liqdir. Bu tezlik o‘z navbatida kanalning o‘tkazish darajasi hamda bu kanaldagi foydalanuvchilar soniga bog‘liqdir. Afsuski xozirgi paytda talab qilinadigan sifat darajasi ma‘lum bir lokal tarmoq ichidagi ta’minlamoqda. INTERNET tarmog‘ida bu qoniqarsiz. Sifat darajasi ISDN bilan nomlanadi. Zamonaviy kompyuterli videokonferensiya aloqa tizimlarining asosiy vazifalari quyidagilaridaniborat:
-Audio ma‘lumotlarni almashtirish;
-Video ma‘lumotlarni almashtirish;
-Vertual auditoriya doskasini yaratish;
-Klaviatura orqali matnli ma‘lumotlarni kiritib muxokamani tashkil etish;
-Fayllarni jo‘natish;
-Amaliy dasturlardan birgalikda foydalanish;
-Ko‘p tomonlama konfrensiyalardan foydalanish;
Masofaviy ta‘lim tinglovchisi fan dasturlari chop etilgan yoki Elektronik ko‘rinishdagi darsliklar va o‘quv qo’llanmalar (darslik,mashqlar to‘plami ) laboratoriya ishlarini bajarish uchun qo’llanmalar va boshqalar. SHuningdek mashg‘ulotlar bo‘yicha ishlash tashkil qilish uchun uslubiy qo’llanmalarni o‘z ichiga olgan o‘quv uslubiy narsalarga ega bo‘lish kerak. Masofaviy ta‘limda o‘quv kursining eng to‘la varianti quyidagilardan iborat bo‘ladi:
-Nazorat materiallar;
- Nazariy bilimlarni to‘g‘rilash uchun topshiriqlarni bajarish misollari va eng ko‘p uchraydigan xatoliklarni taxlili kursatilgan material;
- Virtual laboratoriya ishlari;
- Ma‘lumotnomalar va glossoriylar. Glossoriylar - (fanning yil bo‘yicha tarixan rivojlanishi);
- Bilimlarni rivojlantirish va test o‘tkazish tizimlari.
Do'stlaringiz bilan baham: |
