Namangan davlat universiteti tabiiy fanlar va geografiya fakulteti 5420100-biologiya yo’nalishi 4-bosqich talabasi

4. O’rtacha va baland tog’lar. Namangan viloyatining eng shimoliy 

hududlarida  joylashgan.  Poshshootasoy  va  Qorasuv  daryolari  oralig’ida 

Boyotabuva  tog’i  (eng  baland  nuqtasi  2876  m.)  joylashgan.  Yer    usti  tuzilishi 

qoyali qismlardan tashqari o’rtacha balandliklardagi tog’ relefi qaror topgan va yon 

bag’irlarida lyossimon qatlamlar mavjud. Boyotabuva tog’ining g’arbida unchalik 

baland  bo’lmagan  qoyalar  tizimidan  iborat  O’ng’or  mavjud.  Bu  mintaqada 

Namangan  viloyatning  eng  chekka  shimoliy  nuqtasi  (410  21'  shimoliy  kenglik) 

Nanay  tog’oldi  tekisligi  Poshshootasoy  daryosining  eng  yuqori  konussimon 

yoyilmasiga  joylashgan.  Relefi  past  to’lqinsimon  bo’lib,  daryo  o’zani  tomonidan 

parchalab  yuborilgan.  Maydoni  50  kv.  km.  Absolyut  balandligi  dengiz  sathidan 

1200-  1400  m.  bo’lib,  shimoldan  janubga  tomon  pasayib  boradi.  (200  m.)  Nanay 

tekisligi  prolyuvial  jinslari  asosan  mayda  qumtosh,shag’allardan  tashkil  topgan 

bo’lib, qalinligi 1- 2 m. ga yetadi. Shuningdek, Boyastin gryadasi (balandligi 1170 

m.)  Namangan  viloyatining  shimoli-  sharqidan  janubi-  g’arbga  tomon  cho’zilib  

yotadi  va  uni  Kosonsoy,  Sumsaroy,  Qorasuv  daryolari  bo’lib  yuborgan.  Relefi 

---

 

 

17 

past-  balandliklardan  iborat.  Chustdan  to  Tojikiston  respublikasining  Asht 

tumaniga  qadar  hududda  Chust-  Pop  uchlamchi  gryadasi  tartibsiz  joylashgan 

balandlik  va  qirlardan  iborat.  Ayniqsa  G’ovasoy  va  Chodaksoy  oralig’ida  karst 

hodisalari,  o’pirilmalar,  chuqurliklar  (chuqurligi  10-  20  m.)  va  jarliklar  ko’zga 

tashlanadi.  Namangan  viloyatida  “sof”  tog’li  mintaqa  Pop  tumani  hududidadir. 

Ammo Qirg’iziston hududida joylashgan Chotqol tizmasi va qurama tog’ining bir 

qismi viloyat uchun juda katta o’rin tutadi. Chotqol tizmasi- Tyan- Shan yirik tog’ 

tizimining  g’arbiy  tarmog’i,  G’ovasoy  va  Kosonsoy  daryolarining  boshlang’ich 

manbai  bo’lib,  shimoli-  sharqiy  yo’nalish  bo’yicha  120  km.  atrofida  cho’zilib 

yotadi hamda Qorasuv va Uzunahmat daryolarining manbai Talas Olatovi tarmog’i 

bilan  qo’shilib  ketadi.  Chotqol  tizmasining  janubiy  yonbag’irlaridan  muhim 

xo’jalik ahamiyatiga ega bo’lgan G’ovasoy, Ko’kseraksoy, Sumsaroy, Kosonsoy, 

Poshshootasoy kabi soylarning tarmoqlari boshlanadi. 

Chotqol  tizmasi  kuchli  parchalangan,  chiqish  qiyin  bo’lgan  baland  tog’ 

tizimidir.  Eng  baland  nuqtasi  esa  sharqiy  qismida  4100-  4367  m.  ga  yetadi.  Bu 

yerda kuchsiz to’lqinsimon plato kuchli yemirilgan, uchli qoyalar bilan almashadi 

va  yassi  tog’liklar,  katta-  katta  nishab  tekisliklar  (Betagalik)  va  platolar  bor. 

Chotqol  tizmasining  g’arbiy  qismida  yassi  tog’lik  Ohangaron  platosi,  qizilnura 

massivi  va  qurama  tog’lari  orasida  bo’lib,  asosan  otqindi  jinslardan  iborat. 

Platoning o’rtacha balandligi 2000 m., ayrim yerlarda 3400 m. ga yetadi. Umuman 

o’rtacha va baland tog’ mintaqasida meza- kaynazoy erasining ohaktosh, qumtosh, 

kanglomeratlaridan  tashqari  paleozoy  erasining  granit,  gneys  kabi  magmatik 

jinslari tog’larning eng baland qismlarida yuzaga chiqib yotadi va daryo vodiylari 

bo’ylab ayrim joylarda adirlar mintaqasiga qadar yetib keladi.