Tabiiy fanlar va ekologiyaga oid ayrim muammolar (Ilmiy maqolalar to’plami) XVII
61
1 Таблица
Содержание химических элементов в организмах, в
мг
на 100
г
сухого вещества
(ср. данные; по Bowen, 1966)
Химический
элемент
Растения
Животные
Бактерии
морские Наземные
морские
наземные
С
34500
45400
40000
46500
54000
O
47000
41000
40000
18600
23000
N
1500
3000
7500
10000
9600
H
4100
5500
5200
7000
7400
Ca
1000
1800
150-2000
20-8500
510
Mg
520
320
500
100
700
Na
3300
120
400—4800
400
460
K
5200
1400
500-3000
740
11500
P
350
230
400—1800
1700-4400
3000
S
1200
340
500-1900
500
530
Cl
470
200
500-9000
280
230
Si
150-2000
20-500
7-100
12-600
18
Fe
70
14
40
16
25
Cu
1
1,4
0,4-5
0,24
4,2
Zn
15
10
0,6—150
16
—
Cd
0,04
0,06
0,015-0,3
Sr
26-140
2,6
2—50
1,4
F
0,45
0,05—4
0,2
15-50
Br
74
1,5
6-100
0,6
I
3—150
0,042
0,1-15
0,043
Mn
5,3
63
0,1-6
0,02
3
Co
0,07
0.05
0,05-0,5
0,003
Ni
0,3
0,3
0,04-2,5
0,08
Cr
0,1
0,023
0,02—0,1
0,0075
Мо
0,045
0,09
0,06—0,25
<0,02
Se
0,08
0,02
—
0,17
V
0,2
0,16
0,014—0,2
0,015
B
12
5
2—5
0,05
Al
6
50(0,05-
400)
1,5
0,4—10
Be
0,0001
<0,01
—
0,00003—
0,0002
Ba
3
1,4
0,02-0,3
0,075
Li
0,5
0,01
0,1
<0,002
Rb
0,74
2
2
1,7
Cs
0,007
0,02
—
0,0064
Ti
1,2-8
0,1
0,02—2
<0,02
Ga
0,05
0,006
0,05
<0,0006
Tabiiy fanlar va ekologiyaga oid ayrim muammolar (Ilmiy maqolalar to’plami) XVII
62
As
3
0,02
0,0005—0,03
<0,02
Ag
0,025
0,006
0,3—1,1
0,0006(?)
Au
0,0012
<0,00005—
0,0002
0,00003—
0,0008
0,000023(?)
Hg
0,003
0,0015
—
0,0046
Zr
0,064
0,01-0,1
<0,03
Sn
0,1
<0,03
0,02-2
<0.015
Sb
—
0,006
0,02
0,0006
La
1
0,0085
0,01
0,00001
W
0,0035
0,007
0,00005—
0,005
(?)
Pb
0,84
0,27
0,05
0,2
Bi
—
0,006
0,004-0,03
0,0004
U
—
0,0038
—
0,0013
Hf
<0,04
<0,001
—
0,004
2 Таблица
Содержание химических элементов в организме млекопитающих
Содержание
элементов, в
%
на
сухое
вещество
(порядок величин)
Группы элементов
I
II
III
незаменимые
роль мало
выяснена
роль неизвестна
10
1
— 10
0
О, C, H, N, Ca
10
0
— 10
—1
Р, К, Cl, S, Na
10
—1
— 10
—2
Mg
10
—2
— 10
—3
Zn, Fe
Sr
10
—3
— 10
—4
Cu
Cd, Br
Li, Cs
10
—3
— 10
—5
I
F
Sn
10
—4
— 10
—5
Mn, V
В, Si
Al, Ba, Cr
10
—4
— 10
—6
Mo
Rb
10
—4
— 10
—7
Be
Ag
10
—5
— 10
—6
Co
Ni
Ga, Ce, As, Hg,
Pb, Bi, Ti
10
—5
— 10
—7
Se
Sb, U
10
—6
— 10
—7
Th
10
—11
— 10
—12
Ra
Некоторые другие химические элементы также обнаружены в составе тех или
иных организмов, но концентрация их в тканях, органах, и их биологическая роль не
изучена.
Литература
1.Ш.В.Абдуллаев,В.А.Борисова.Состав растений: от химических элементов до
красильных веществ. Наманган, 2022,132стр.
2. Виноградов А. П., Геохимия редких и рассеянных химических элементов в
почвах, 2 изд., М., 1957;
Tabiiy fanlar va ekologiyaga oid ayrim muammolar (Ilmiy maqolalar to’plami) XVII
63
3. Шоу Д. М., Геохимия микроэлементов кристаллических пород, пер. с франц.,
Л., 1969;
4. Школьник М. Я., Значение микроэлементов в жизни растений и в
земледелии, М. — Л., 1950;
5. Каталымов М. В., Микроэлементы и микроудобрения, М. — Л., 1965;
6. Евдокимов П. Д., Артемьев В. И., Витамины, микроэлементы,
биостимуляторы и антибиотики в животноводстве, Л., 1967;
7. Ковальский В. В., Раецкая Ю. И., Грачева Т. И., Микроэлементы в растениях и
кормах, М., 1971;
URTICA URENS L O’SIMLIGI YER USTKI QISMINING FARMOKOLOGIK
TAHLILI.
G.Madraximova (magistr), G’.U.Siddiqov
Qichitqi o'ti (Urtica) - qichitqi o'ti oilasining vakili. Uning 50 dan ortiq turli xil
turlarni birlashtiradi. Yovvoyi tabiatda ularni ikkala yarim sharning mo'tadil
mintaqalarida uchratish mumkin. O'rta kengliklarda qichitqi o'ti, ninachilar yoki
ninachilar deb ataladigan qichitqi o'ti (lat. Urtica urens) va uchburchak qichitqi o'ti (lat.
Urtica dioica) eng keng tarqalgan.
Qichitqi o'tlar shifobaxsh xom ashyo sifatida rizomlar, urug'lar va barg plitalaridan
foydalanadilar. Dioecious qichitqi o'tlari iyun-sentyabr oylarida, o'simliklar gullash
davrida yig'ib olinadi. Ba'zi bog'bonlar barglarni shunchaki qo'lqop kiyib, yig'ishni
maslahat berishadi, boshqalari maysalarni o'rib olishadi va u butunlay quriganida,
yalang'och qo'llari bilan barg plitalarini yirtib tashlashadi. Barglarni seshanba kuni,
oyning birinchi choragida tongda to'plash yaxshidir. Oy taqvimlariga ko'ra, bunday xom
ashyo maxsus shifobaxsh kuchga ega bo'ladi[1].
Yig'ilgan barglar biron bir joyga soyali joyda (chordoqda yoki chodirda), oldindan
yoyilgan mato yoki qog'ozga qo'yilishi kerak. Shuni ta'kidlash kerakki, qatlamning
qalinligi 3-5 santimetrdan oshmasligi kerak. Agar ular quyoshda quritilgan bo'lsa, unda
shifobaxsh xususiyatlarning bir qismi yo'qoladi va barglarning o'zi rangsiz bo'ladi. Agar
xohlasangiz, ularni quritish uchun haroratni 50 darajaga qo'yib, eshikni ochiq qoldirgan
holda pechdan foydalanishingiz mumkin. To'liq quritilgan barglarda o'rta venalar va
petioles kuch sarflamasdan parchalanadi. Ular engil xushbo'y, quyuq yashil rang va
ozgina achchiq ta'mga ega bo'ladi. Shuni ta'kidlash kerakki, ishlab chiqarishda xom ashyo
hajmi dastlabki hajmning 1/5 qismini tashkil qiladi. Quritilgan barglarni saralash kerak,
shu bilan birga barcha sariq, qora va jigarrang barg pichoqlarini, shuningdek axlatni olib
tashlash kerak. Saqlash uchun ular mato yoki qog'oz qoplariga quyiladi, shundan so'ng
ular yaxshi gazlangan, quruq va qorong'i joyda joylashtirilishi kerak. Xom ashyo ikki
yildan ko'p bo'lmagan muddatda saqlanishi mumkin[2].
Urtica urens L. barglari pichoqlarida A, H, C, E va K vitaminlari, B
1
, B
2
, B
4
, B
5
, B
6
, B
9
,
niatsin, makro elementlar xlor, kaltsiy, kaliy, magniy, fosfor, natriy, mis mikroelementlari,
bariy, alyuminiy, molibden, temir, rux, selen va marganets aniqlangan. Limon qichitqi
o'tiga qaraganda ikki baravar kam askorbin kislotasini o'z ichiga oladi. Shu bilan birga,
ushbu o'simlikda A vitamini miqdori dengiz itshumurti, sabzi, ismaloq va otquloqqa
Do'stlaringiz bilan baham: |