Namangan davlat universiteti kimyo kafedrasi organik birikmalarning tuzilish nazariyasi

2. Seminar darsi

Organik birikmalardagi atomlarning valentligi va oksidlanish darajasi, oksidlanish - qaytarilish reaktsiyalari. Portlash reaktsiyalari.











Kimyoviy bog’larning xarakteristikasi, uglerod atomining tuzilishi. s- va p- elektoronlar (atom orbitalar). gibridlanish. sp³-, sp²- va sp-elektronlar (atom orbitallari -ao). uglerod atomining valent hollari. molekulyar orbitalar (mo).

Misollar:

1. CHNO tarkibli hamma ochiq zanjirli birikmalar struktura va elektron formulalarini yozing.

Echish. 1) TSian kislotasi

erkin holda va tuz holda uchraydi.

2) Izotsian kislota

efirlar holda uchraydi.

3) +aldiroq kislota

Tuzlar holida uchraydi

4) Nitril oksidi


2. Metilnitrit, dimetilsul’foksid, dimetil efirning uch ftorli bor bilan hosil qilgan birikmasining struktura va elektron formulalarini yozing.

Echish. Metil nitrit

Dimetilsul’foksid

Dimetil efirining bor uchftorid bilan hosil qilgan birikmasi



3. Fenilizotsianatning ( , q2,29) dipol’ momentiga nisbatan fanilizotiotsianatning , q2,85) dipol’ momentining kata bo’lishiga mumkin bo’lgan sababini ayting.

Echish. Ma`lumki, birikmaning dipol’ momenti, ya`ni uning qutubligi qutublar orasidagi masofaga, hamda qutblar zaryadiga bog’liq. SHu munosabat bilan fenilizotiotsianatdagi dipol’ momentning kattaligi –S=O bog’ning uzunligiga nisbatan C=S bog’ning uzunroq ekani bilan tushuntirish mumkin.
4. Metilazid CH₃N₃ molekulasidagi uchala azot atomi diazometan molekulasidagi uglerod va azot atomlari bita to’g’ri chiziqda joylashishi ma`lum bo’lsa ularning struktara formulalarini yozing.

Echish. Oktet qoidasiga amal qilgan holda metilazid molekulasi uchun quyidagi ikki strukturani yozish mumkin:

1) 2)

Amalda metilazid molekulasidagi elektronlarning (yoki zaryadlarning) taqsimlanishi shu ikki struktura oralig’ida bo’ladi:



2) Diazometan uchun ham shunga o’xshash strukturalarni yozish mumkin.

1) 2) yoki