Namangan davlat universiteti kimyo kafedrasi organik birikmalarning tuzilish nazariyasi

Pauli printsipi: atomda to`rttala kvant soni bir xil bo`lgan ikki yoki undan ortiq elektron bo`lishi mumkin emas. YA`ni bitta katakchaga ikkita bir xil elektron joylashtirish mumkin emas. Ular eng kamida spinlari bilan farq qiladi.
AL’DEGIDVAKETONLARNING ELEKTRONTUZILISHI

Al’degid va ketonlar molekulasida δ- va π-bog’lar mavjud.

Bu bog’larni xosil bo`lish sxemasini al’degid misolida ko`ramiz.CH₃-guruxini uglerod atomi SP³-gibridlanishiga ega, bu fazoda kovalent bog’larni tetraedrik yunalishni belgilaydi. (109⁰28 valent burchak) ikkinchi- karbonildagi uglerod atomi SP²-gibridlanishga ega. Bu kovalent bog’lanishni trigonal yunalishin bildiradi (valent burchak 120 gradus).

Karbonil uglerod atomida yana bir p-elektron (gibridlanmagan) uglerod bilan δ-bog’i xosil bo`lgandan so`ng kislorod atomida qo`sh bo`lmagan p- elektron paydo bo`ladi. Bu elektronlar yordamida δ- tekisligiga perpendikulyar xolatda uglerod va kislorod orasida Π-bog’ xosil bo`ladi. Ketonlarni elektron tuzilishi al’degidlarning tuzilishidan farklanmaydi.

Buni atseton atseton molekulasining δ- va π-bog’larining sxemasini tasvirida ko`rishimiz mumkin. C=O guruxi yukori qutblangan. Dipol momentlarni takkoslab buni ko`rishimiz mumkin; C-O bog’ining dipol’ momenti 1,6 D ga teng,C=O bog’ 3,2 D ga teng. Dipolning musbat tomoni karbonil uglerodida kislorod – manfiy. C=O qo`sh bog’ining boshqa tavsifi xam bor. Uning energiyasi 710 kJ/mol’(C-O bog’ining energiyasi 340 kJ/mol’), uzunligi 0,121 nm (C-O bog’i uzunligi 0,143 nm)ga teng.