Namangan davlat universiteti kimyo kafedrasi organik birikmalarning tuzilish nazariyasi

Tajriba №10. 5-Morfolino-1,3,4-tiadiazolin-2-tionni sintezi. Asbob va reaktivlar:Uch og’izli tubi yumaloq kolba, elektropechka, stakanlar, o`lchov tsilindrlar, sovutkich, aralashtirgich, aminlar, ammiakning kontsentrlangan eritmasi, spirt, uglerod sul’fid, monoxlorsirka kislota,

Ishning bajarilishi: 5-Morfolino-1,3,4-tiadiazolin-2-tionni olish uchun dastlab 4-almashgan tiosemikarbazidlarni olish kerak, buning uchun 0,2 mol dastlabki amin 40 ml (10 gr, 0,3 mol ) ammiakning kontsentrlangan suvli eritmasida eritiladi (aromatik aminlar xlorgidratlar holatida bo`lsa, erimasdan qolgan amin spirtda eritiladi). Hosil qilingan eritmaga aralashtirib va sovuk suvda sovutib, turgan holatda, doimiy ravishda 15 ml (19 gr , 0,25 mol) CS<sub>2</sub> qo`shib boriladi, reaktsion aralashmaning harorati 30-40 ⁰S dan oshmasligi kerak. Suvda eriydigan, lekin CS₂ bilan yaxshi reaktsiyaga kirishmaydigan aminlar izo-S₃N₇–NH₂ monoetonol amin va boshqalar olinganda reaktsion massaga 40-50 ml spirt qo`shgan ma`qul. Uglerod sul’fidning hammasi erib, bo`lgandan keyin hosil bo`lgan eritma (yoki suspenziya agar ditiokarbomat suvda yomon eriydigan bo`lsa) 1 soat davomida ushlab turiladi va uni oldindan monoxlor sirka kislotasining Na li tuzi tayyorlab ko`yilgan stakanga quyiladi MXUK (Monoxlor uksus kislota ) ni Na li tuzi eritmasini tayyorlash uchun uning 19 gr ini 50 ml suvda eritiladi va eritmaga 10,6 gr suvsiz soda qo`shiladi. Reaktsion massa qoldigi 100-400 ml suv bilan kolbada aralashtiriladi (ko`p miqdordagi suv olinadi, qachonki ditiokarbomat suvda yomon erisa). Dikarbomatlarni MXUK ni Na li tuzi bilan konsentratsiyasi aralashma odatda ozgina qizdiriladi unda aralashma qizg’ish rangdan sariq ranga o`tadi. Aralashmani sovishini qutib o`tirmasdan unga 20 ml (10 gr, 0,2 mol) 50 % li gidrazin gidrat qo`shiladi. Ditiokarbomatlarning karboksi- metil efirlarining Na li tuzlari suvda yomon eriydi, unga gidrazin gidrat qo`shilishi bilan rangsiz yoki malina rangli eritma hosil bo`ladi.

Olingan aralashma fil’trlanadi, fil’trat 1 soat qaynaydi. Undan keyin suv hammomida oldingi hajmni yarmigacha bug’latiladi. Hosil bo`lgan tiosemikarbozid fil’trlashda cho`ka boshlashi mumkin (4-xlorfenil-4-n metoksi fenil almashgan) yoki qizdirish davomida (4-tsiklogeksil- tiosemikarbozid). CHo`kkan cho`kma fil’trlab olinadi va suv bilan yuviladi. Ko`p hollarda tiosemikarbozidlar juda ko`p kristallar hosil qilar va tozalashni hojati yuq.