Namangan davlat universiteti kimyo kafedrasi organik birikmalarning tuzilish nazariyasi

4.5. Joriy,oraliq va yakuniy nazorat savollari

1. 
   C₄H₉Br tarkibli birikma izomerlari formulalarini yozing. “tuzilish va xossa” bog’liqligidan kelib chiqqan holda bu izomerlarning fizik va kimyoviy xossalarini taqqoslang.
   
2. 
   Quyidagi spirtlarning tuzilishi asosida ularning suyuq va bug’ holatlardagi kislotaligini taqqoslang:
   

3. 
   o- va p- Nitrofenollarning xossalarini taqqoslang. Nima uchun o-Nitrofenol suv bug’i bilan haydaladi., p-nitrofenol esa suv bug’i bilan haydalmaydi.
   
4. 
   Birikmalarning asosliligi kuchayish tartibini kursating.
   

1. 
   Tetrapirrol 2) 2,5-digidropirrol 3) Pirrol
   
1. 
   Qaysi kislota kuchliroq.
   

6. O`zida turli valentlikdagi va oksidlanish darajasidagi uglerod atomlarini tutuvchi birikmalarga misollar keltiring.

7.O`zida turli valentlikdagi va oksidlanish darajasidagi azot atomlarini tutuvchi birikmalarga misollar keltiring.

1. 
   Etilbenzolni neytral, kislotali va ishqoriy muhitlarda kaliy permanganat eritmasi bilan oksidlanish reaktsiyalarining sxemasini yozing. Reaktsiyani elektron balans usuli bilan tenglang.
   
2. 
   Quyidagi birikmalardagi azot, kislorod va uglerod atomlari elektronlarining gibridlanish turini aniqlang.
   

10. Uglerod atomining turli valentlikdagi va oksidlanish darajalaridagi birikmalariga misollar keltiring.

11. Azot atomining turli valentlikdagi va oksidlanish darajalaridagi birikmalariga misolar keltiring.

14. Molekuladagi atomlarning induktsion ta`sirini quyidagi birikmalar misolida tushuntiring.

15.Quyidagi guruhlarni ularning manfiy induktsion ta`sirining (-J) ortib borish qatoriga joylashtiring:

16.Quyidagi spirtlarning suvli eritmadagi va bug’ holidagi kislotaliligining ortib borish qatorini aniqlang. R-OH, R=CH₃-, CH₃-CH₂-, (CN₃)₂CH-, (CH₃)₃C-

17. Mezomer struktur formulasini yozing.

18.CH₃-X molekulasida X= F, Cl, Br, J bo`lganda protonlar signallarining PMR spektrdagi o`zgarishini tushuntiring.

19. 
    Brensted kislotalari va asoslariga misollar keltiring.
    
20. 
    L’yuis kislota va asoslariga misollar keltiring.
    
21. 
    Organik birikmalarning kislotaliligi qanday omillarga bog’liq.
    
22. 
    Organik birikmalarning asosliligi qanday omillarga bog’liq? Misollar keltiring.
    
23. 
    Amfoter organik birikmalarga misollar keltiring.
    
24. 
    Quyidagi birikmalardagi azot, kislorod va uglerod atomlarining valentligi va oksidlanish darajalarini aniqlang.
    

25. Reaktsiyani tugallang va tenglang.

26. Quyidagi guruhlarni ularning + M – ta`siri ortib borish qatorida joylashtiring.

27. Quyidagi ionning mezomer struktura formulalarini yozing.

28. Qaysi birikma protonni oson biriktiradi.

29. Quyidagi asoslarga mos mezomer kislotalar formulalarini yozing.

30. 
    Fenolning suvli – atsetonli eritmasida qanday vodorod bog’lar mavjud? Qaysi vodorod bog’ eng mustahkam?
    
31. 
    Qaysi asos eng kuchli?
    

A) 2,4,6 – trinitroanilin V) 2,4,6 – tirinitro – N,N – dimetilanilin.

32. Quyidagi kislotalarni ularning kislotaliligi ortib boruvchi qatorga joylashtiring.

X – CH₂COOH, XqCH₃-, F-, Br-, Cl-, CH₃O-, J-, -CH₂OH, -NO₂

33. Quyidagi birikmalarni ularning asosliligi ortib boruvchi qatorga joylashtiring.

34. 
    Agar fenol molekulasiga quyidagi guruhlar R-CH₃O, m-Cl, p-NO₂, p-Cl, m-CH₃O, p-CH₃- kiritilsa fenolning dietil efir bilan hosil qilgan vodorod bog’ining mustahkamligi qaysi tartibda ortib boradi.
    
35. 
    Kislotalarning dissotsilanish darajasi ortib borish qatoriga joylashtiring.
    

X-CH₂-COOH

X=CH₃-, F-, Br-, Cl-, CH₃O-, J-, -CH₂OH

34. 
    Quyidagi birikmalarni ularning asosliligi ortib boruvchi qatorga joylashtiring.
    

CH₂=CH-CH₂-NH₂, (CH₂=CH-CH₂)₂NH, (CH₃)₃N, CH₃NH₂
37. Tarkibida 2,3 va 4 valentli uglerod atomlari bo`lgan organik birikmalarning formulalarini yozing.
38. Tarkibida 3va 4 valentli azot atomlari bo`lgan organik birikmalarning formulalarini yozing.
39. Tarkibida-4,-3,-2,-1,0,+1,+2,.+3,+4 oksidlanish darajali uglerod atomlari bo`lgan organik birikmalarning formulalarini yozing.
40. Tarkibida -3,-2,-1,0.+1,+2,+3,+4,+5 oksidlanish darajali azot atomlari bo`lgan organik birikmalarning formulalarini yozing.
41. Organik birikmalar tarkibidagi uglerod, kislorod,azot va boshqa element atomlarining oksidlanish darajalari qanday aniqlanadi?
42. Elektronlari turli gibridlanish holatida bo`lgan uglerodli birikmalarning xossalari o`rtasidagi o`xshashlik va farqni tushuntiring.
43. Etilbenzolni kislotali, neytral va ishqoriy muxitlardagi kaliy permanganat eritmasi bilan oksidlanish reaktsiya sxemasi va tenglamalarini tuzing.
44. Pikrin kislotasining mexanik ta`sir (zarb) ostida sodir bo`ladigan oksidlanish reaktsiyasining sxemasi va tenglamasini tuzing.
45. Quyidagi birikmalar juftining tarkibi va kimyoviy tuzilishi asosida ularning xossalarini taqqoslang: metan va geksan,n-pentan va neo-pentan, etanol va dimetil efiri, propion al’degidi va atseton,sirka-kislota va metilformiat.
46. Quyidagi birikmalar juftining tarkibi va tuzilishi asosida ularning fizik va kimyoviy xossalarini taqqoslang:

buten-1 va buten-2,butin-1 va butin-2, etiltsiklopropan va tsiklopentan, tsis-va trans-krotan kislotalari, propen-1-ol-2 va propen-1-ol-3,vinilamin va atsetal’dimin.

47. Ammiak, trimetilamin va trifenilaminni asosligi ortib boruvchi qatorga joylashtiring..
48. O-,O'-dimetildifenil, , -dinaftil, β ,β-dinaftil izomerlarinng hosil bo`lishini tushuntiring
49.C<sub>3</sub>H<sub>6</sub>O<sub>3</sub> va C<sub>3</sub>H<sub>5</sub>CLO tarkibi birikmalarning mumkin bo`lgan barcha izomerlarini yozing va nomlang.
50.Sut kislotasi fazoviy izomerlarining formulalarini yozing va D,L va R ,S-nomenklaturalarda nomlang.
51. N , N –dimetilanilin bilan 2, 6, N , N-tetrametil-anilinlarning asosli xossalarini solishtiring.
52. Ichkimolekulyar vodorod bog’lari bo`lgan birikmalarga 5 ta misol keltiring.
53. Molekulalararo vadorod bog’lari bo`lgan birikmalarga 5 ta misol keltiring.
54. Donor –aktseptor va yarim qutbli kovalent bog’lari bo`lgan birikmalar formulalarini yozing.־
55.C<sub>6</sub>H<sub>5־</sub>CH<sub>3</sub>O- <sub>,-</sub>NO<sub>2</sub>, F- , -OH guruxlari uchun ularning faqat induktsion va bir vaqtning o`zida ham induktsion, ham mezomer ta`sir ko`rsata oladigan birikmalar formulalarini yozing.
56. XCH_{3 ,} - H-, J, CH₃-C-, (CH₃ )₂H-, Br- , CL-, F-, CH₃O-, -N O₂ bo`lganda CH<sub>3</sub>—X moddalarining PIR spektrlaridagi proton signallarining kuchsiz maydon tomon siljish qatorini ko`rsating.
57. X= CH₃- ,--NO₂ , F-, CL--, Br-, - bo`lganda CH<sub>3</sub>—X tarkibli birikmalarning gaz fazadagi dipol’ momentlari mos ravishda 3,9 4D., 3,48D, 1,81D,.1,83D, 1,64D bo`lsa

X guruxlarning induktsion ta’siri to`g’risida xulosa qiling.

58. Nima uchun fenilizotsianatning dipol’ momenti(C₆ H₅—N=C=O ,=2, 29D)

Fenilizotiotsianatning dipol’ momentidan (C₆ H₅-N=C=S =2,85D)kichik ekanligini tushuntiring.

59. SHovul (k₁^.10⁵=5600; k₂^.10⁶=51), malon (k₁^.10⁵=140; k₂^.10⁶=2,01), qahrabo (k₁^.10⁵=6,19; k₂^.10⁶=2,3) va glutar (k₁^.10⁵ =4,54; k₂^.10⁶= 5,4)ikki asosli to`yingan kislotalar qatorida K<sub>1</sub> va K<sub>2</sub> dissotsiatsiya konstantalarining o`zgarishini tushuntiring.
60. Atseton, xloratseton,triftoratseton va geksaftoratseton qatorida >CqO guruxning IQ spektrlardagi yutilish chastotasi (ν_{S=O, sm-1}) ortadimi yoki kamayadimi? Nega?
61. HF, HCl, HBr, HJ, qatorida tegishli kislotalarning kuchi ortib boruvchi qatorga joylashtiring.
62. F-CH₂-COOH, CL-CH₂-COOH,Br-CH₂COOH, J-CH₂ COOH ortib boruvchi qatorga joylashtiring.
63.Vodorodsul’fidning suvli-etanolli eritmasida qanday vodorod bog’lari mavjud bo`ladi?

Ularni tasvirlang va eng mustaxkam vodorod bog’ini ko`rsating.

64. 
    _,X=F , CL, Br, J qatorida kislotalarning kuchi ortib ortib boruvchi qatorga joylashtiring.
    

65. Qaysi kislota kuchli

F-CH₂-COOH , O ₂N –CH₂-COOH nega?.
66. Qaysi asos kuchli:

, , nega?

67. Proton qaysi atomga birikadi:

68. Qaysi kislota kuchli:

, nega?

69. Suyuq xoldagi spirtlarning kislotaligi ortib boruvchi qatorga joylashtiring.

CH₃OH, C₂H₅OH, (CH₃)₂CH-OH, (CH₃)₃C-OH ?
70. Nima uchun O-nitrofenol suv bug’i bilan xaydaladi, p-nitrofenol esa suv bug’i bilan xaydalmaydi?
71. Qaysi qatorda bug’ xoldagi quyidagi spirtlarning kislotaliligi ortib boradi:
CH₃OH, C₂H₃OH, (CH₃)₂CH-OH, (CH₃)₃C-OH ?
72. Quyidagi moddalarning asosliligi qanday tartibda ortib boradi:

73. 
    Quyidagi birikmalardagi azot, kislorod, va uglerod atomlari elektronlarining gibridlanish turini aniqlang:
    

74. Quyidagi birikmalar misolida molekulada atomlarning o`z aro induktsion ta’sirini tushuntiring:

75.Brenetedning kislotalari va asoslariga misollar keltiring.

76.L’yuis kislota va asoslariga misollar keltiring.

77. Amfoter organik birikmalarga misollar keltiring.

78.Brenstedning kislota-asos nazariyasidan kelib chiqadigan xulosani tushuntiring.

79.Quyidagi ionning mezomer struktura formulalarini yozing.

80. Quyidagi birikmalar misolida molekulada atomlarning o`z aro mezomer ta`sirini tushuntiring:

81. π, π-, ρ,π – σ,π –mezomeriyalarga misollar keltiring

82. Radikallardagi mezomeriyaga misollar keltiring.

83. Organik birikmalardagi izomeriya turlariga misollar keltiring.

84. Organik birikmalardagi tautomeriyaga misollar keltiring.

85. Organik birikmalarning “a” nomenklaturasiga misollar keltiring.

86.“Qattiq “ va “yumshoq “ kislota va asoslarga misollar keltiring.