Namangan davlat universiteti kimyo kafedrasi kimyo texnologiya

Laboratoriya ishi -7
Gipsning qotish vaqtini aniqlash
Qurilish gipsi 0,5 mol suv saklaydi, unga suv kushilsa u 2 mol suv saklovchi kristallogidratga aylanadi. Kristallogidrat suvda yomon erigani uchun uta tuyingan eritmasidan qayta kristallanib sekin-asta kotib qattiq toshga aylanadi. (0,5 mol suv saqlovchi gipsning suvda eruvchanligi 10 g/l, u suvda eritilgach tez, bir minutga kolmay tuyingan eritmaga aylanadi. 2 mol suv saklovchi gipsning suvda eruvchanligi 2 g/l ga teng).

Qurulish gipsini tayyorlash uchun, gips toshi bolga bilan maydalanadi so’ngra ugirchada yaxshilab kukunga aylantiriladi. Kukundan 10 g o’lchab olinadi chinni kosachaga solinadi va quritgich shkafiga quyib 130-140 ⁰C haroratda doimiy massaga kelguncha (avval qizdirishga qo’yilgandan 20 minut o’tgach, so’ngra 10 minut o’tgach kosacha o’lchanadi) qizdiriladi. Gips o’ta qizib ketmasligi kerak, aks holda (150⁰C dan yuqori haroratda) u 0,5 mol suvini xam yuqotib suvsiz gipsga aylanib qoladi. Suvsizlantirib bo’lgach kosacha shkafdan olinib uning massasi qanchaga kamayganligi aniqlanadi. Tayyorlangan gipsdan (0,5 mol suvli gipsdan) 20 g o’lchab olinadi va fayans pilita yoki fanera ustiga to’qiladi, unga 9 ml suv kuyilib aralashtiriladi va hosil bo’lgan xamirsimon massa bir oz kuyuklashgach unga biror shakl beriladi va gipsning kotish (tishlash) vaqti aniqlanadi. Buning uchun tayoqchani bir uchi bilan yarim qotgan shaklda bosilib chuqurcha qilinadi, hosil qilingan chuqurchaning suv bilan to’lishi kuzatiladi. Gipsdagi chuqurchaga suv to’lmasa gips qotgan hisoblanadi. Unga suv quyilgan vaqtdan to qotgan vaqtgacha o’tgan vaqt gipsning qotish vaqti hisoblanadi.