Namangan davlat universiteti ikromjon kuzikulov qo'qon xonligi

Xo'ja  Qalandar

 keladi.  U  agar o'ziga 

bir  kunga  xonlik  vakolati  berilsa,  Buxoro  amirini  Qo'qondan

- 6 4 -

---

haydab  chiqarishi  haqida  xonni  ishontirgan.  Xonning  boshqa 

chorasi  yo'qligi  sababli  rozi  bo'lgan.  Bu  xabar  yashin  tezligida 

shahar  aholisiga  tarqalib,  ikki  soat  mobaynida  xonga  eng  yaqin 

bo'lgan  o 'n   sakkizta  yirik  feodallaming  uyi  talon-taroj  qilingan. 

Buxoro  amirining elchisi ham o'ldirilgan.  Tartibsizlik feodallarga 

qarshi  qo'zg'olonga  aylanib  ketgan.  Natijada  saroy  a'yonlari 

xondan  o 'z  qarorini  bekor  qilishni  iltimos  qilganlar.  Xon  xalq 

oldida  obro'si  baland  bo'lgan  Azimboy  va  Asqar  dodhohlami 

xalqni  tinchlantirish  uchun  jo'natib,  X o'ja  Qalandami  hibsga 

olishga buyruq bergan. Q o'zg'olon tez orada bostirilgan.

1843-yilda  Qo'qonda  qipchoqlar  qo'zg'oloni  boshlangan. 

Qo'zg'olonga hokimiyatni  egallash uchun harakat boshlagan Mu- 

sulmonqul  mingboshi  boshchilik  qilgan.  Bunday  voqealarga  tay- 

yor  bo'lmagan  xon  qo'shinlari  uyushgan  qipchoqlardan  mag'lub 

bo'lgan.  Natijada  Qo'qonda  qipchoqlaming  shafqatsiz  hokimligi 

boshlangan.

Xonlikda navbatdagi qo'zg'olon Issiqko'l qirg'izlari tomoni­

dan  ko'tarilgan.  H.  Bobobekov  qo'zg'olon  1843-yili  bo'lganligi 

va hatto, xon qo'shinlarining bir nechtasi ustidan g'alaba qozonil- 

ganligi  haqida  ma'lumot  bergan.  Umuman  olganda,  qo'zg'olon 

haqida ma'lumotlar yetarli darajada emas.

1845-yili  Oloy  va Uchqo'rg'on  qirg'izlari  qo'zg'olon  ko'ta- 

rib,  O 'sh  shahrini  egallaganliklari  to'g'risida  xabar  kelgan. 

Musulmonqul qo'shin to'plab, qo'zg'olonni bostirish uchun O'sh- 

ga jo'nagan.  Lekin,  u  yetib  kelgunicha  Shahrixon  begi  K o'ro'g'li 

qipchoq  o 'z   qo'shini  bilan  qo'zg'olonchilami  tor-mor  keltirgan 

edi.  Shunday  bo'lsa  ham,  Musulmonqul  K o'ro'g'li  qipchoq  bilan 

uchrashish maqsadida yo'lida davom etgan.  Shu orada Qo'qondan 

Rahmatullo  dodhoh,  Sotiboldi  dodhoh  va  Qosimbek  otaliq  o 'g 'li 

kabilar  Murodxonni  taxtga  o'tqazganligi  haqida  xabar  keladi  va 

Musulmonqul  Qo'qonga  qaytishga  majbur  bo'lgan.  Murodxon 

voqeasi  aynan  shu  paytga  to'g'ri  kelganligi  tufayli  O'sh 

qo'zg'oloni  Musulmonqul  tomonidan  uyushtirilganligi  to'g'- 

risidagi taxminlar ham mavjud.