Namangan davlat universiteti ikromjon kuzikulov qo'qon xonligi

N azorat savollari:

1.  XIX  asrning  o'rtalarigacha  Rossiya-O'rta  Osiyo  munosa­

batlari qay darajada edi?

2.  Rossiya  imperiyasi  istilosining  asosiy  sabablarini  ko'r- 

sating.

3. Qo'qon xonligi qachon tugatilgan?

-  74-

---

Q O 'Q O N  XONLIGIDA MADANIY HAYOT 

Reja:

1. Q o'qon xonligida ta'lim .

2. Ilm -fan taraqqiyoti.

3. A dabiyot va san'at.

4. Q o'qon xonligida m e'm orchilik.

Q o'qon  xonligida  ta'lim .  Qo'qon  xonligida ta'lim  maktab- 

lar,  madrasalar  va  qorixonalardan  iborat  bo'lgan.  Maktablar, 

asosan,  masjidlar qoshida hamda ruhoniylar va boylaming uylari- 

da  tashkil  etilgan.  H.  Bobobekovning  qayd  etishicha,  xon  o'rda- 

sida xonzoda va zodagonlaming bolalarini  o'qitish uchun maxsus 

maktab  ochilgan.  Odatda,  maktablarda  o'quvchilaming  soni 

o'rtacha  10-30  ta  bo'lgan.  Shahar  maktablarida  o'quvchilar  soni 

qishloq  maktablariga  nisbatan  ko'proq  edi.  O'quvchilar  yaxshi 

yoritilmagan  xonalarda  sholcha  va  bo'yralarda  o'tirib  o'qiganlar. 

Y.  Qosimov  maktablarda  ta'lim   uch  bosqichda  olib  borilganligi 

haqida  ma'lumot  bergan:  “ ...ta'limning  birinchi  bosqichida  arab 

alifbosi  o'rgatilgan,  ikkinchi  bosqichda  “Haftiyak”  (arab tilida)ni 

hijjalab o'qiganlar.  Uchinchi bosqichda esa “Chorkitob”  o'qilgan. 

Unda Hofiz,  So'fi  Olloyor,  Fuzuliy,  Ahmad Yassaviy  va boshqa- 

laming  asarlari  (she'rlari)  o'qitilgan”.  Bundan  tashqari,  arifme- 

tika, namoz o'qish qoidalari ham o'rgatilgan.  Qiz bolalar maktab- 

dor boylar va ruhoniylarning  uylarida tashkil  etilgan  maktablarda 

o'qitilgan.  O'qish  xarajatlari  vaqf  daromadlari,  xayriya  va  ota- 

onalaming  mablag'lari  tomonidan  qoplangan.  Maktablardan tash­

qari  ko'zi  ojiz  bolalar  uchun  alohida  qorixonalar  tashkil  etilgan. 

Qorixonada ta'lim  olgan bolalar Qur'onni yod olganlar.

Maktabni  tamomlagan  bolalar  madrasalarda  o 'z  bilimlarini 

chuqurlashtirib, .o'qishni  davom  ettirganlar.  Tabiiyki,  bunday  im- 

koniyatga faqatgina boylar va ruhoniylarning bolalari ega bo'lgan. 

Madrasada  arab,  fors  va  turkiy  til  mukammal  o'rgatilgan.  Tabo- 

bat,  matematika,  geometriya,  adabiyot,  falsafa,  mantiq,  tarix, 

geografiya kabi fanlar o'qitilgan. Qur'onni o'qish uslublari,  qiroat 

va tavsifga hamda fiqh ilmiga alohida e'tibor qaratilgan.

Madrasalarda  o'qish