Namangan davlat universiteti «Himoyaga ruxsat etildi» Filologiya fakulteti dekani, p f. n., dots. Abdullayev K

mashqlar, o’z navbatida, tinglab tushunishga tayyorlov va sof nutqiy 

mashqlarga bo’linadi. Tayyorlov mashqidan ko’zlangan maqsad, oldindan 

qiyinchililarni bartaraf qilishdir. Tayyorlov mashqlari tilga oid va o’quvchi 

psixologiyasi bilan aloqador qiyinchilikning oldini olishda bajariladi.  Til  

qiyinchilikni bartaraf etishda o’zga nutqdagi yangi hodisalarni topib farqlash va 

tushunib yetish, tovush timsolini ma’nosi bilan bog’lash, so’z yasalishini 

fahmlab ma’no chiqarish, leksik va grammatik birlikning kontekstdagi 

ma’nosini ochish, ma’nodosh va zid ma’noli hodisalarni tanib olish va anglash 

---

 

20 

singari mashqlar bajariladi. Ular tinglab tushunishning leksik, grammatik va 

talaffuzni eshitish mashqlari sifatida namoyon bo’ladi.  

Chet til o’rganishda nutq mashqlari asosiy o’rinni egallaydi. Nutq 

mashqlari kommunikativ (muloqot) vazifani o’tashga mo’ljallanadi. Ularni 

auditiv faoliayatga yo’llovchi va bu faoliyat bilan shug’ullanish mashqlariga 

ajratish mumkin. Yo’llovchi (oriyentr) mashqlar o’quvchiga til va hayot 

tajribasidan foydalanib, audiomatnni tushunishda turli lingvistik va nolingvistik 

tayanchlarga asoslangan holda ish tutishni o’rgatadi. Kontekstni fahmlash, 

tajribadagi bilimlarni ishlatish, leksikaning xususiyaatini ilg’ash, qiyinchiliklarni 

yengib matnni tushunish kabilar yo’llovchi mashqlar sirasiga kiradi. Mashqlarni 

nafaqat chet til egallashda, balki har qanday fanni, bilimni egallashda qo’llash 

ijobiy natijaga olib boruvchi yo’l hisoblanadi. Shuning uchun mashq har birimiz 

uchun nafaqat ilm dunyosini zabt etishda, qolaversa, hayotda ham o’z o’rnimizni 

egallashda bir ko’prik vazifasini o’taydi.