Namangan davlat universiteti fiziologiya va hayot faoliyat xavfsizligi kafedrasi

Tavakkal nazariyasi
. 
1950-yil senyabr’ oyida Germaniyaning Kyoln shahrida bo`lib 
o`tgan birinchi jahon kongressida hayot faoliyati xavfsizligi fan deb qabul qilindi. Olimlar o`z 
ma`ruzalarida «tavakkal» tushunchasini qo`lladilar va bu tushunchani har bir olim o`zicha talqin 
qildi. Masalan, V.Marshal’ «tavakkal, bu xavfning miqdoriy bahosidir» dedi. Miqdoriy baho 
kungilsiz hodisalarni aniq bir davr ichida bo`lib o`tgan sonining bo`lishi mumkin bo`lgan soniga 
nisbatidir. «Tavakkal»ni aniqlashda nimani «tavakkali» deyish mumkin savoliga javob berish 
kerak.
Tavakkalning turlari
. 
Tavakkal ikki xil bo`ladi: 
shaxsiy
 
«tavakkal»- ayrim shaxs uchun 
aniq xavf turi; 
ijtimoiy yoki ko`pchilik
«tavakkali»- takroriy hodisalar natijasida jarohatlangan 
insonlar orasidagi bog’liqlik. Bizda hozircha ijtimoy «tavakkal» bo`yicha hech qanday ma`lumot 
yo`q. Xorijda esa alohida ishlab chiqarish korxonalari, sanoat tarmoqlari, xavf turlari bo`yicha 
to`liq ma`lumotlar mavjud.
Jamoat «tavakkali» xavfni sub`ektiv (boshqacha) ravishda qabul etadi. Odatda ko`pchilik 
kam uchraydigan va ko`p qurbon bo`lgan voqealarga keskin ravishda ahamiyat beradi. Masalan, 
ishlab chiqarishda har yili o`rta hisobda 200-250 kishi halok bo`ladi. Ammo bir halokatda 5-10 
kishi qurbon bo`lgani oldingi ma`lumotlardan ko`ra odamlarga ko`proq ta`sir qiladi. Kishilarning 
bu ruhiy holatini qabul qilishi mumkin bo`lgan «tavakkal» masalasi ko`rilganda hisobga olish 
lozim.
Xavflarni baholashda tavakkal («T») usulini qo`llash boshqa usullarga qaraganda ko`proq 
to`g’ri keladi, deb hisoblanadi. Masalan, har xil sabablar natijasida halokatli (o`lim bilan) 
tugagan ayrim shaxsiy «tavakkal» (AKSH ning umumiy aholisiga nisbatan) qiymatlari 
quyidagichadir:
1.
Yo`l transporti hodisasidan-3
´
10
-4 
. 
2.
Zaharlanishdan - 2
´
10
-5
.