Namangan davlat universiteti filologiya fakulteti



Download 0,77 Mb.
Pdf ko'rish
bet2/6
Sana16.12.2019
Hajmi0,77 Mb.
#30545
1   2   3   4   5   6
Bog'liq
oquvchilarga xos tipik imloviy xatolarni bartaraf qilish texnologiyalari


 

 

Tabiat  –  ona  kabi    muqaddas.  Bu  o`xshatish  bejizga  aytilmagan.  Zero,  ona 

mo``tabarligi, ona mehri, shubhasiz, tabiat qadri teng o`lchanadi. 

   Yurtimiz tabiati dunyoning ne-ne go`zal o`lkalarini hali-hanuz lol qoldirib 

kelayotgani hech kimga sir emas. Afsuski, buni o`zimiz dildan his qilolmayapmiz. 

Bo`lmasa, har joyga axlat tashlab, atrof-muhit tozaligiga rahna solgan, maysalarni 

payhon qilib, jonzotlarga ozor bergan bo`larmidik? 

   Atrofdagi  har  bir  giyoh,  har  bir  jon  borki,  mehrga,  e’tiborga  muhtoj.  Tabiat 

so`zini bejizga ona, vatan, zamin kabi muqaddas so`zlar qatoriga qo`ymaymiz. ey 

tengdoshlar, keling, ona tabiatni  birgalikda asraylik. 

 

                                          X

otira 

 

Ko`klam fasli edi. Daraxtlarga endi ko`k yugurgan, ayniqsa, ko`cha bo`ylab 



terilgan  adil,  baland,  ko`rkam  teraklarning  nafis  yosh  barglari  mayin  esgan 

shamolda  shildirashi  hanuz  xotiramda.  Hovlimiz  Arpapoyada  edi.  U  serdaraxt, 

sersuv,  ko`rkam  edi.  Supada,  quyuq  daratxtlar  soyasida  yonboshlab  Hamid 

Olimjonning  ilk  ijod  mahsuli  ―Ko`klam‖ni  varaqladim.  O`zimga  ma’qul  tushgan 

she’rlarni qayta-qayta o`qidim. Kitobni varaqlar ekanman, bu – yoshlikning xayol 

to`la ko`klam poeziyasi, shoirning samimiy mevasi va ilk qaldirg’ochi, dedim o`z-

o`zimga.  Haqiqatan,  azamat,  ulug’vor  satrlar,  ilhombaxsh,  salmoqli  ko`rinishlar, 

nafis hislar, tuyg’ular shoir she’riyatining jo`shqin mevasi edi. (O)   (86 so`z) 

 

                          6-sinfga matnlar 

                                                 

                                                   Umr mazmuni 

 

Inson ezgu ishlar uchun tug’iladi. Berilgan umrni foydali ishlarga: ilm olish, 

mehnat  qilish,  hunar  o`rganishga  sarflash,  ota-ona  va  insonlarga  mehrli  bo`lishga 

bag’ishlash  kerak.  Odobli  bolalar  o`z  vaqtini  ana  shunday  ezgu  ishlarga 

sarflashadi. 

Umr  mazmunini  foydali  ishga  sarflangan  vaqt,  yaratilgan  ixtiro,  yozigan 

kitoblar, qurilgan imoratlar tashkil etadi.              (46 ta so`z) 

 

 

 


12 

 

                                                Onalik mehri 

 

Ona – bu hayot demak. Ona borki, hayot davom etadi. Onalarimiz bizni bir 



parcha  etdan  katta  qilib,  qatorga  qo`shadilar.  Oq  yuvib,  oq  taraydilar,  doimo 

boshimiz uzra parvona bo`ladilar. Onalarimiz oyog’imizga kirgan tikonni kipriklari 

bilan  olishga  tayyordirlar.  Buning  boisi  bitta  –  bu  onalik  mehridir.                                                                      

(41 ta so`z) 

 

Tabiat ham onamiz 

 

Tabiat  –  ona  kabi    muqaddas.  Bu  o`xshatish  bejizga  aytilmagan.  Zero,  ona 

mo``tabarligi, ona  mehri,  shubhasiz, tabiat  qadri  teng o`lchanadi.  Yurtimiz  tabiati 

dunyoning ne-ne go`zal o`lkalarini hali-hanuz  lol qoldirib kelayotgani hech kimga 

sir  emas.  Afsuski,  buni  o`zimiz  dildan  his  qilolmayapmiz.  Bo`lmasa,  har  joyga 

axlat  tashlab,  atrof-muhit  tozaligiga  rahna  solgan,  maysalarni  payhon  qilib, 

jonzotlarga ozor bergan bo`larmidik? 

Atrofdagi  har  bir  giyoh,  har  bir  jon  borki,  mehrga,  e’tiborga  muhtoj. 

Qachonki,  biz  ular  istagini  qondira  olar  ekanmiz,  ana  o`shandagina  tabiat  ham 

bizga  o`z  jilosini  to`la  ochib  berishi  mumkin.  Tabiat  so`zini  bejizga  ona,  vatan, 

zamin kabi muqaddas so`zlar qatoriga qo`ymaymiz.  

Ey  tengdoshlar,  keling,  ona  tabiatni    birgalikda  asraylik.  Zero,  tabiatimiz 

kelajakda  ham  yurtimizni  qiyosi  yo`q  o`lka  sifatida  dunyoga  tanitaversin.                                                                           

(118 ta so`z) 

 

Shifobaxsh sumalak 

 

Sumalak  –  Navro`zning  bosh  taomi  bo`lib,  ilk  ko`klam  darakchisi,  baraka, 



hosildorlik,  to`kin-sochinlik,  ahillik,  tan  sihatlik  va  ezgulik  timsolidir.  Bu  taom 

ajdodlarimizdan  bizga  meros  bo`lib,  ayni  bahorda,  ko`klamda  tayyorlanadi.  Un, 

yog’,  bug’doy  qo`shib  tayyorlangani  bois  sumalak  darmondorilarga  boy  taom 

hisoblanadi. SHu sababdan odamlar uni shifobaxsh va  parhez taom sifatida suyub 

iste’mol qilishadi.  

Tabiblarning  aytishlaricha,  taomning  tarkibida  qonga  juda  tez  so`riladigan 

moddalar  bor.  Undan  tashqari  bu  taomda  sog’-u  bemor  uchun  zarur  bo`lgan    ―S‖ 

darmondorisi  bo`lib,    u  ko`p  kasalliklarga  yaxshi  davodir.  U  qon  tarkibini 

yaxshilaydi,  tomirlar  toraygan  bo`lsa,  qonni  suyultiradi.  Oshqozon  va  ichak 

yo`llari  faoliyatini  kuchaytiradi.  Issig’i  ko`tarilgan,  qon  bosimi  oshgan  kishilar 

sumalak esa, o`zini yaxshi his qiladi.  

                                                                                         (109 ta so`z) 



Ota-onaga hurmat 

 

Bolalar,  ota-onani  hurmat  qilish,  ular  oldida  adab  bilan  turib,  xizmatlarini 

bajarish hammamizning vazifamizdir. 

Ota-onalaringizni  ranjitadigan  so`zlar  aytishdan,  ko`ngillarini  qoldiradigan 

ishlardan doimo saqlaning! 


13 

 

Aqlli  bolalar  ota-onalarini  hurmat  qilib,  kuchlari  etganicha  ular  xizmatida 



bo`ladilar.  YOmon  so`z  aytishdan,  achchiqlanib  qarashdan  o`zlarini  saqlaydilar. 

Ota-onaga qanday xizmat qilish haqida sizlarga kichik bir misol keltiramiz. 

Bir  kishi  kechasi  uyqudan  uyg’onib  o`g’lidan  suv  berishini  so`radi.  O`g’li 

suv  olib  kelguncha,  otasi  yana  uxlab  qoldi.  O`g’li:  ―Otam  balki  uyg’onib  suv 

so`rar‖,- deb uxlamasdan otasining uyg’onishini kutib tong otguncha o`tirdi. 

Mana,  bolalar  adabli,  tarbiyali  bola  shunday  bo`ladi.  Ota-onangizni  izzat-

hurmat qilishga, ularning olqishlarini olishga harakat qiling. Har bir bola ota-onasi 

qilgan nasihatlarni jon qulog’i bilan eshitib, ularga amal qilishi kerak. Ota-onasiga 

ozor 

berib, 


ularning 

dillarini 

og’ritadigan 

bola 


baxtli 

bo`lmaydi.                                      

(120 ta so`z)   

 

Mangu yoshlik oroli 

(parcha) 

 

Kishilar  ko`zidan  yiroqda  joylashgan  olis  tumanning  ufqlar  ortida  mangu 



yoshlik  oroli  mavjud.  Sharqiy  Yaponiya  dengizining  qoyali  qirg’oqlari  bo`yida 

yashovchi  xalqning  aytishicha,  yilning  ma`lum  vaqtida  dengiz  to`lqinlari  bilan 

birga  ko`tariladigan  afsonaviy  daraxtni  ko`rish  mumkin.  Bu  Fuzano  tog’i 

cho`qqisidagi o`lmas daraxtning o`zidir. 

 Garchi  bu  daraxt  bir  lahzaga  namoyon  bo`lsa-da,  uning  shoxlariga  ko`zi 

tushgan  kishi  xuddi  erta  tongda  shirin  tush  ko`rgan  kabi  o`zini  baxtiyor  sezadi. 

Orolda  mangu  bahor  hukm  suradi,  havosi  toza,  shifobaxsh,  hamisha  tiniq,  feruza 

osmondan  daraxt  va  gullar  yaprog’iga  ingan  shudring  ularda  mangulik  sirlarini 

namoyon etadi.  

 

Oroldagi  daraxtlarning  nozik  yaproqlari  hech  qachon  o`z  ko`rkamligini 



yo`qotmaydi. To`q  pushti rang lolalar va gullar hech qachon so`limaydi. 

 

Turfa  gullar  daraxtlar  shoxlarini  go`zallikka  burkaydilar;  norjil  daraxtining 



mevalari  esa  hech  qachon  o`zining  xushbo`yligini  yo`qotmaydi  va  so`lish 

bilmaydi.  «Ipak yo`li rivoyatlari» kitobidan.   (124 ta so`z) 

 

Tabiat mo`jizasi 

Jo`ralarning uyi gir atrofi tog’ bilan o`ralgan qishloqning chetida, tepalikda 

yakka  o`zi  qaqqayib  turar,  bu  erdan  qishloq  yaqqol ko`rinardi.  Dadasi  bilan  oyisi 

Toshkentdagi  qarindoshlarinikiga  ketishgan,  ikki  kundan  keyin  qaytishlari  kerak. 

eshik taqilladi, Jo`ra eshikni ochganda, uyga yopirilib kirgan shamol stol ustidagi 

daftar,  kitoblaraning  sahifalarini  shitirlatib  varaqladi,  bosma  erga  uchib  tushdi. 

Do`sti  Ashir  kelgan  ekan,  bo`ronda  podadan  ajralib  yo`qolgan  qo`yni  qidirishga 

bel  bog’ladilar.  Ular  uydan  chiqqanlarida  shamol  hamon  quturar  edi.  Bir  dovon 

oshib,  pastga  tushib  ketayotganlarida,  avval  yirik-yirik  yomg’ir  tomchilari  tusha 

boshladi, keyin birdan jala quyib yubordi. 

Bolalar  rosa  ividilar.  Suv  tomchilari  bo`yinlaridan  ichlariga  oqib  tushib, 

butun  badanlarini  jimirlashtirardi.  Jala  qanday  boshlangan  bo`lsa,  shunday 

to`satdan  tindi.  Jilg’alardan  suv  sharillab  oqdi.  Sovuq  shamol  hamon  tinmas, 

bolalarning quloqlari tagida vizillab hushtak chalar, yuz va burunlarini muzdek tili 

bilan yalardi.    (F.M.)    (127 so`z)

 


14 

 

7-sinfga matnlar 



Aqlli bog’bon 

 

Bir  bog’bonning  uch  o`g’li  bor  edi.  Lekin  bolalar  dangasa  va  ishyoqmas 



o`sgan ekanlar. Otadan ularga meros qoladigan tanga, boylik yo`q edi. Bu ketishda 

esa  ularning  ko`p  o`tmay  xor-zor  bo`lishi  aniq  edi.  Ota  umri  tugayotganini  bilib, 

farzandlari  taqdiridan  tashvishga  tushadi.  O`ylab-o`ylab  shunday  yo`l  tutadi.  Har 

uchala o`g’lini yoniga chaqiradi.  

"O`g’lonlarim,  —  deydi  u,  —  mening  ajalim  etganga  o`xshaydi.  Ko`zim 

ochiq ekan, vasiyatimni sizlarga aytib ketay. Mehnat-u mashaqqat bilan bir ko`za 

oltin  yiqqanman.  Uni  mana  shu  boqqa,  toklardan  birining  tagiga  ko`mganman.  U 

—  sizlarniki.  Biroq  bu  ishga  ko`p  yil  bo`ldi.  Harchand  urinsam  ham,  ko`milgan 

joyini  xotirlay  olmadim.  Uni  o`zlaringiz  izlab  topinglar  va  o`zaro  bo`lishib 

olinglar". 

 Ko`p  o`tmay,  chol  jon  beribdi.  Bir  ko`za  tilla  daragini  eshitgan  uch 

ishyoqmas uni izlashga tushib ketadilar. Bog’ning hamma erini kavlab chiqadilar. 

Sirli ko`za  chiqmaydi.  Yana  erinmasdan kavlashga tushadilar.  Kutilgan  natija  esa 

hamon  yo`q.  Shu  taxlit  bog’  ichi  bir  necha  qayta  ag’dar-to`ntar  qilinadi.  Erlar 

qazilaverib, tuproqlari kulga aylanib ketsa hamki, oltin ko`za topilmaydi. Bu orada 

uzumzordagi toklarning eng chuqur ildizlarigacha ochib ko`miladi va bog’da o`sha 

yili shunday hosil bitadiki, undan bir necha ko`zani to`ldirgulik oltin oladilar. Uch 

dangasa o`g’il otalarining purma’no nasihati ma’no-mohiyatini, oltin — mehnatda 

ekanligini tushinib etadilar.                                  (Abdulla Avloniy) 

 

Ziyorat qilish 

 

Uyingizga  sizni  ziyorat  etgali  kelgan  mehmonlarni  muloyimlik  bilan  va 



ochiq  yuz  bilan  qarshi  olib  ko`rishing,  munosib  joyga  o`tkazib,  hol-ahvolini 

so`rang. Kuchingiz etguncha ovqatdan va boshqa har jihatdan ularni mamnun qilib, 

izzat  va  hurmatlarini  bajo  keltiring.  Keyin  sizdan  ruxsat  olib,  ketmoqchi  bo`lib 

o`rinlaridan  tursalar,  ko`cha  eshigigacha  ularni  kuzatib  boring.  Qarindosh-

urug’laringiz  yo  do`stlaringiz  yoki  tanish-bilishlaringizni  ziyorat  qilish  uchun 

ularning  uylariga  bormoqchi  bo`lsangiz,  avval  uyga  kiyadigan  kiyimlaringizni 

echib, yuz, qo`llaringizni sovunlab, yaxshilab yuvib, toza kiyimlar kiyib, ularning 

uylariga boring. 

Birovning  uyiga  borganingizda  eshikni  ochib,  so`ramay-netmay  ichkariga 

to`ppa-to`g’ri  kirib  bormang,  oradan  bir  oz  vaqt  o`tkazib,  eshikni  uch  marta 

taqillating,  uy  egasiga  ziyorat  uchun  kelganingizni  bildiring.  Uy  ichidagilardan 

tovush  chiqmasa,  hech  kim  yo`qligi  anglashiladi.  U  vaqtda  ko`p  turmay,  qaytib 

keting. Agar lozim topsangiz, kelganingizni bildirib, xat yozib, eshikning bir eriga 

qistirib keting. 

Ziyorat  qilishdan  maqsad  bir  kishining  uyidagi  hol-ahvollarini  tekshirish 

emas,  balki  o`zining  unga  bo`lgan  hurmatini,  do`stligini  bildirishdir.  SHunga 

ko`ra,  kimni  ziyorat  qilgani,  ko`rgani  borsangiz,  agar  u  kishi  samimiy  do`stingiz, 


15 

 

o`rtog’ingiz  bo`lmasa,  u  bilan  hazillashmang,  uning  narsalarini  tekshirmang, 



kitoblarini, yozgan xatlarini axtarmang, hech bir narsasiga tegmang. 

Uyiga  sizni  taklif  qilgan  kishining  taklifini  qabul  qilib,  borishga  va’da 

bergan  bo`lsangiz,  tayin  etilgan  vaqtdan  kechikmay  boring.  Biror  voqea  sababli 

borishingiz mumkin bo`lmay qolsa, taklif qilgan kishiga uzringizni etkazing. 

Qarindosh-urug’laringiz,  do`stlaringiz  va  boshqa  tanish-bilishlaringizdan 

birining  kasal  bo`lib  yotganidan  xabar  topsangiz,  darhol  uni  ziyorat  qilib,  hol-

ahvolini so`rang. 

Kasal  og’ir  holda  bo`lgani  uchun  shifokorlar  uning  yoniga  ruxsat 

bermasalar, kasalning holini u erdagilardan so`rab bilish bilan qanoat qiling. 

SHifokor  ruxsati  orqali  kasal  huzuriga  kirsangiz,  uning  yonida  ko`p 

o`tirmang, ko`ngliga og’ir keladigan qayg’uli so`zlarni so`zlamang. 

Kasalning  mumkin  qadar  shikoyatini  tinglang,  ko`nglini  ko`taring,  sabr 

etishga da’vat qiling, qo`rqitmang, tez kunda shifo topishini aytib, ko`ngliga umid 

baxsh eting. 



 

Abu Rayhon Beruniy 

 

Bu voqeaning bo`lganiga ming yildan oshdi. Sakkiz-o`n yoshli do`mboqqina 



bola  har  kuni  ertalab  Amu  sohili  bo`ylab  aylanib  yurar,  har  xil  o`t,  giyoh  va 

gullarni, shuningdek, meva, don, mayda toshlarni yig’ishga oshiqardi. Kunlarning 

birida  yiqqan  giyohlarini  ko`tarib,  mahallalaridagi  hamma  taniydigan  tabibga 

keltirdi-da:  «Bobo,  bu  o`tlarning  oti  nedur?»  -  deb  so`radi.  Tabib  bobo  jilmaydi, 

bolaning  qiziqishidan  xursand  bolib:  «Barakalla,  bolam,  qanday  yaxshi  ish 

qilibsan. Qara-ya, bular dorivor o`tlar-giyohlar-ku», - dedi. SHu tariqa tabib bobo 

har xil giyohlar  va  donlarning nomini  aytib berar va bolaning tabiatga qiziqishini 

yanada oshirar edi. 

Bu bolakay bo`lajak ulug’ olim Abu Rayhon Beruniy edi.  

U  973-yil  4-sentabrda  Xorazmda  tug’ildi.  erta  etim  qolgan  bo`lsa  ham, 

yaxshi  odamlarning  qo`lida  tarbiyalandi.  YOshligidanoq  ilm-fanga  juda  qiziqdi. 

Ayniqsa,  matematika,  astronomiya,  geografiya  va  tibbiyot  fanlariga  doir  ko`p 

kitoblarni o`qib chiqdi. Qadimgi Xorazm tilini, turkiy, forsiy va arab tillarini puxta 

o`rganib oldi. Boshqa tillarni ham mashq qildi. 

(149 so`z) 

 

8-sinfga matnlar 



 

O`zbekiston Respublikasining Davlat gerbi 

 

O`zbekiston  Respublikasining  Davlat  gerbi  O`zbekiston  Respublikasi  Oliy 

Kengashining X sessiyasida 1992-yil 2-iyul kuni tasdiqlandi. 

O`zbekiston  Respublikasining  Davlat  gerbi  gullagan  vodiy  uzra  charaqlab 

turgan quyosh tasviridan hamda o`ng tomonida bug’doy boshoqlari, so`l tomonida 

ochilgan  paxta  chanoqlari  suvrati  tushirilgan  chambardan  iboratdir.  Gerbning 

yuqori  qismida  respublika  jipsligining  ramzi  sifatida  sakkiz  qirrali  yulduz 


16 

 

tasvirlangan:  sakkiz  qirra  ichida  joylashgan  yarimoy  va  yulduz  musulmonlarning 



qutlug’ ramzidir. Gerb markazida himmat, oliyjanoblik va fidoyilik timsoli bo`lgan 

Xumo  qushi  qanotlarini  yozib  turibdi.  Ushbu  ramz  va  timsollar  xalqimizning 

tinchlik,  yaxshilik,  baxt-saodat,  farovonlik  yo`lidagi  orzu-umidlarini  ifodalaydi. 

Gerbning  pastki  qismidagi  respublika  Davlat  bayrog’ini  ifodalovchi  uch  rangdagi 

chambar bandiga «O`zbekiston» so`zi bitilgan. 

«Gerb» so`zining tarixi haqida qisqacha ma’lumot: 

«Gerb»  so`zi  nemischa  «erbo»  so`zidan  olingan  bo`lib,  shohlar  va 

hukmdorlarga  davlat,  sarhad,  hudud  va  boshqa  nasldan  naslga  meros  qoluvchi 

mulk belgisini anglatadi. 

Mashhur  tarixchi  Rashididdin  Hamadoniy  «Tanlangan  tarixlar»  nomli 

kitobida shahodat berishicha, O`g’uzxon o`z mol-mulkini o`g’illariga ulus sifatida 

kichik davlatlarga bo`lib in’om etgan.  

(160 so`z) 

 

9- sinfga matnlar 



 

Yil fasllari 

 

Er  quyosh  atrofini  bir  yilda  bir  marta  aylanib  chiqadi.  SHu  davrda  u  o`z 



sirtini  Quyoshga  har  xil  vaziyatda  «tutib»  beradi.  Quyosh  osmonda  baland 

ko`tarilganda, uning nurlari erga to`g’ri tushib, uni kuchliroq qizdiradi va Er yuzi 

issiq  bo`ladi.  Quyosh  uncha  baland  ko`tarilmay,  uning  nurlari  Erga  qiyalab 

tushganda, Erni paypaslab o`tib ketgandek bo`ladi va Er yuzida sovuq turadi. 

Qishdan  keyin  bahor,  bahordan  keyin  yoz  keladi.  YOzning  qoq  o`rtasida, 

22-iyunda,  yozgi  Quyosh  turishi  yuz  beradi.  endi  yoz  o`zining  haqiqiy  kuchini 

ko`rsatadi.  Kunlar  juda  isiydi,  bolalar suvdan  chiqmay  qolishadi.  Biroq hademay, 

kuz  yaqinlashib,  uning  ba’zi  alomatlari  paydo  bo`la  boshlaydi...  Kunlar  qisqarib, 

tunlar  uzayadi.  Asta-sekin  daraxtlarning  bargi  sarg’ayib  to`kila  boshlaydi. 

Hademay  daraxtlar  yap-yalang’och  bo`lib,  shumshayib  qoladi,  tabiat  qorni  kuta 

boshlaydi. SHu tarzda fasllar almashina- almashina yil o`tadi. Azaldan bu jarayon 

takrorlangani-takrorlangan. 

Lekin  Er  sharining  hamma  joyida  ham  yil  fasllarining  bir-biridan  farqi 

unchalik  sezilarli  emas,  shimoliy  va  janubiy  qutblar  atroflarida  yil  davomida 

sovuq: u erlarda Quyosh nurlari har doim er sirtini yalab o`tgandek tuyuladi va uni 

uncha qizdirmaydi.  

                  («Bolalar ensiklopediyasi»dan).                   (170 so`z) 

 

            

                1.2.

Bayon o`tkazish texnologiyasi 

 

Bayon  o`rta  maktab  ta`lim-tarbiya  tizimida  nutq  o`stirish  vositasi 



sifatida  g’oyat  muhim  o`rin  tutadi.  U  yozma  ishning  asosiy  turlaridan  biri 

17 

 

bo`lib,  asar  yoki  undan  olingan  parcha  mazmunini  o`quvchi  tomonidan  «o`z 



so`zi» — o`ziga xos uslubi asosida izchil, savodli qayta bayon etishni taqozo etadi. 

Bayonning  ta`lim-tarbiyaviy  ahamiyati  katta,  U  ona  tili  va  adabiyotdan 

o`quvchining qanchalik bilim, malaka va ko`nikmalarga ega bo`layotganini, nutq 

madaniyati  taraqqiyoti  darajasini  ko`rsatsa, ikkinchi tomondan, matn mazmuni 

orqali axloqiy-estetik  kamolotga  etaklaydi,  mehnat  va  tabiatga  muhabbat  ruhini 

singdiradi, chinakam insoniy fazilatlarni shakllantiradi. 

Bayon  o`z  xususiyatiga  ko`ra  diktant  va  inshodan  farq  qiladi.  Bu  uch  tur 

yozma  ishlardagi  o`zaro  umumiy  o`xshashlik  shundaki,  ularni  o`tkazishdan 

oldin  o`qituvchi  yozilishi  lozim  bo`lgan  mavzuni,  matnni  aniqlaydi,  o`qiydi, 

o`quvchilar  esa  o`qituvchi  rahbarligida  topshiriqni  savodli  yozish  uchun  harakat 

qiladilar. 

Ularnipg  bir-biridan  farqi  shundaki,  diktant  matni  o`qituvchi  tomonidan 

aytib  turib  yozdiriladi.  Bayonda  esa  matn  o`qib berilganidan  so`ng,  o`quvchilar 

o`zlashtirganlarini xotira asosida yozishga kirishadilar. 

Diktant  o`quvchilarning  grammatikadan  qanchalik  ongli  bilim  olganligini 

namoyish  etadi,  savodxonligini  oshiradi,  yozuv  malakasini  puxta  egallashga 

undaydi. 

Bayon  va  insho  yozishda  esa  o`quvchilar  yozma  nutq  malakalarini 

namoyish etadilar, o`zlarining tafakkur kuchi va iutq boyliklariga suyanadilar. 

Bu  bayon  bilan  inshoning  o`xshash  tomonlaridir.  Ular  o`rtasidagi  farq 

shundaki,  agar  bayon  ta`limiy  xarakterda  bo`lsa,  matn  o`qib  berilgach, 

o`quvchilar  uning  mazmunini  og’zaki  gapirib  beradilar.  SHundan  keyingina 

yozishga  kirishadilar.  Inshoda  esa  o`quvchilarga  matn  o`qib  berilmaydi,  balki 

faqat mavzu tavsiya etiladi. Mavzu bo`yicha reja tuziladi va o`quvchilar shu 

reja bo`yicha o`z   fikrlarini mustaqil ravishda ifodalaydilar. 

Ta`limiy  bayonda  oldin baen  yozish talablari  va  qoidalari  aytiladi, shu haqda 

ularga  zarur  bilim  beriladi,  keyin  bayon  yozish  mashqi  izchil  davom  ettiriladi. 

SHu  sohada  o`quvchilarning  qanchalik  bilim,  ko`nikma  va  malakalarga  ega 



18 

 

ekanliklarini  tekshirish,  sinash  maqsadida  vaqt-vaqti  bilan  sinov-tekshiruv 



(kontrol) bayoni o`tkaziladi. 

Matn  tanlashda  o`quvchilarning  yosh  xususiyatlari  va  bilim  saviyalari 

hisobga olindi, ayniqsa matnning tarbiyaviy jihatiga, davr talablariga qay darajada 

mosligiga e`tibor berildi. 

                                          Bayon tartibi 

O`quvchilarga  bayon  yozishni  o`rgatishda  o`qituvchidan  uni  muntazam 

suratda  o`tkazib  borish  va  bu  sohada  ma`lum  bir  tartibga  amal  qilish,  ya`ni 

matnning  o`quvchilarning  yosh  xususiyati  va  bilim  saviyasiga  mos  bo`lishiga 

e`tibor  berib,  soddadan  murakkabga,  erkin,  to`liq  bayon  etishdan  matnga 

yaqinlashtirib bayon yozishga matnga yaqinlashtirib bayon yozishdan qisqartirib 

bayon  yozishga,  qisqartirib  bayon  yozishdan  ijodiy  bayon,  ijodiy  bayondan 

insho yozishga o`tiladi. Bunda og’zaki mashqlarni yozma ishdan oldin o`tkazib 

borishga ham e`tibor beriladi. 

                             Matnga yaqinlashtirib bayon yozish  

Bunda  muallifga  xos  so`z  va  iboralardan  foydalanish  talab  qilinadi.  Buning 

uchun badiiy til xususiyati bilan ajralib turadigan asarlar tavsiya etiladi. Bunday 

matn  yuzasidan  bayon  yozishdan  oldin  o`quvchilar  muallifning  har  bir  fikri, 

iborasi va uslubini aniq tushunib olishi va uni o`z bayonida qo`llashi zarur. 

Matnga  yaqinlashtirib  yozilgan  bayonda  muallif  fikrini  o`quvchi  o`z  so`zi 

bilan  bayon  etishi  mumkin,  biroq  eng  muhimi  muallif  ko`llagan  so`z  va 

iboralardan yozma nutqda keng foydalanishi zarur. Bu o`quvchi lug’at boyligini 

oshiradi  va  faollashtiradi,  iboralardan  ijodiy  foydalanishni  o`rganadi.  Buning 

uchun matn qajmi uncha katta bo`lmasligi kerak. 

Qo`shimcha  topshiriqli  bayon,  asosan,  ona  tili  darslarida  o`tkaziladi.  Bunda 

biror  grammatik  qoida  yuzasidai  olingam  bilimnn  Ko`nikma  va  malakalarga 

aylantirish  ko`zda  tutiladi.  Masalan,  so`zlarning  o`zaro  bog’lanishi,  moslashuv, 

boshqaruv,  bitishuv,  gapda  so`zlar  tartibi,  gap  bo`laklari,  gapning  uyushgan 

bo`laklari,  Ko`chirma  va  o`zlashtirma  gap,  sinonim  so`zlar,  stilistika,  ritorik 



19 

 

go`roq  gaplar,  inkor  gaplar  va  o`zbek  tili  tinish  belgilariga  oid  qoidalar 



o`rganilgach, qo`shimcha topshiriq bayon o`tkazilishi zarur. 

Saylanma bayonda matnning hammasi to`liq yozilmaydi, balki o`quvchilar bir 

nscha  qismli  matnning  xohlagan  bir  qismi  yuzasi  bayon  yozadilar.  Bunda 

o`quvchilarga  erkinlik  beriladi,  ular  yozuvlariga  yoqqan,  qiziqtirgan  biror 

qismni  saylab  oladilar.  Bu  bayon  turining  ahamiyati  shundaki,  o`quvchilar  keng 

hajmli  mazkur  asar  xaqida  yaxlit  tasavvurga  ega  bo`ladilar,  undagi  qismlar 

oralidagi    bog’lanishni  tushunib      etadilar  va  saylab  olingan  qism  mazmuniga 

ongli, ijodiy munosabatda bo`ladilar,   tafakkur va nutqlari tezroq rivojlanadi, 

mustaqyllik,  saylab  olish,  tanlash  ixtiyori ularni quvontiradi. Uni tashkil etishda 

o`qituvchi  matnni  bir  marta  ifodali  o`qib  beradi,  reja  tuzmasdan  ham  yozishga 

kirishish mumkin. 

                                      Qisqartirib, ixcham bayon yozish  

Qisqartirib,  ixcham  bayon  yozishning  ahamiyati  shundaki,  biror  ertak  va 

hikoyaning  mazmunini  umumlashtirib,  asosiy  g’oyani  lo`nda  ifodalash  uchun 

o`quvchini  faol  va  mustaqil  fikrlashga  undaydi,  keng  hajmli  matn  yuzasidan 

koispekt tuzish malakasini shakllantiradi. 

Qisqartirib yozish malakasini hosil qilish uchun matn yuzasini savol shaklida 

reja tuza bilish muhim o`rin tutadi. Keyin ular savolga   qisqa javob yozadilar.   

Qisqartirib,  ixcham  bayon  yozishning  asosiy  talabi  shuki,  matnning  asosiy 

mazmuniga  zarar  etkazmagan  holda,  ikkinchi  darajali  voqea-hodisalarni 

qisqartirib,  g’oyat  muhim  ahamiyatga      ega  bo`lgan  o`rinlar  qoldiriladi. 

Qiqartirilgan  bayonning  murakkablik  tomoni  shundaki,  o`quvchi  muallifniig 

asosiy fikrini saqlagan Holda nihoyatda  qisqa, ixcham yozishni o`rganadi. SHunga 

qaramay, mazkur bayon ustida uzluksiz ishlash zarur. 

                                       Ijodiy bayon  

Bunday  bayonda  o`quvchidan  matn  mazmuniga  o`z  munosabatini  bildirish 

talab qilinadi. U bir necha shaklda o`t-kazilishi mumkin. Masalan, berilgan kichik 

hajmli  matn  mazmunini  kengaytirib  yozish,  voqeaband  she`rlar  mazmunini 

hikoyalab  yozish,  dialoglarni  umumlashtirib  yozish,  shaxsini  o`zgartirib  yozish 


20 

 

kabilar. Shu maqsadda mazkur bayonlar to`plamiga H.Olimjonning  «Bunyodning 



dev  bilan  jangi»,  «Oygul  bilan  Baxtiyor»  kabi  she`riy  asarlaridan  parchalar 

berildi. 

Shaxsini o`zgartirib yoziladigai bayonda birinchi, ikkinchi, uchinchi shaxs 

tomonidan  bayon  etiladigan  fikr  ifodalanadi.  Shu  sababli  bayonning  bu  turi 

o`quvchilar  bilan  ko`proq  mashq  o`tkazishni,  o`quvchilarning  birinchi  shaxsni 

uchinchi  shaxsga  aylantirnsh  qoidalarini  puxta  o`zlashtirishlariga  e`tibor 

berishni taqozo etadi. 

Matnda  dialoglar  bo`lsa,  ularni  o`zgartirib  bayon  qilishda  ko`-chirma  va 

o`zlashtirma  gaplar  qoidasini  yaxshi  bilishga  ahamiyat  beriladi,  buning  uchun 

muntazam  ravishda  mashq  o`tkazib  boriladi.  Masalan,  ezuvchi  Abdulla 

Qahhorning  «Ug’ri»  hikoyasidagi  Qobil  bobo  bilan  amin  o`rtasida  bo`lgan 

dialogni  o`zlashtirma  gapga  aylantirib,  quyidagi  mazmunda  bayon  yozish 

mumkin: 

«Qobil bobo aminga ro`para bo`lganda, u baqbaqasini osiltirib, Qobil boboni 

masxara qilib kulib: «Sigir yo`qoldimi?» - deb so`radi. Qobil bobo sigir emas, ola 

ho`kiz  yo`qolganini  aytdi.  Amin  yo`qolgan  mol  ho`kiz  ekanligini  eshitib, 

taajjublangandek  bo`ldi.  Qobil  bobo  bisotida  bor-yo`g’i  bitta  ho`kizi  bo`lganini 

bildirdi. Amin kulib, yo`qolmasdan ilgari bormidi, qanaqa ho`kiz edi, deb so`radi. 

Qobil  bobo  ola  ho`kiz  ekanligini  aytdi.  Amin  Qobil  bobodan  ho`kizi  yaxshi, 

yomonligini so`radi. Qobil bobo qo`sh mahalida ho`kizsiz qiynalib qolishini aytib, 

zorlandi.  Amin  yaxshi  ho`kiz  birov  etaklasa  keta  bermasligini  aytdi.  Qobil  bobo 

bisotida ho`kizdan boshqa hech narsasi yo`qiligini bildirdi va yig’ladi. Amin, o`zi 

qaytib  kelmasmikan,  birov  olib  ketsa,  qay-tib  kelaber,  deb  qo`yilmagan  ekan-da, 

deb  yig’lash  kerak  emasligini  aytdi.  Qobil  bobo  erga  qarab  qoldi.  SHunda  amin: 

qidirtirsakmikan,  suyunchisi  nima  bo`ladi,  deb  so`rab,  suyunchisidan  chashna 

olib  kelgaii  yoki  olib  kelmaganini  bilmoqchi  bo`ldi.  Aminning  bu  gapi  Qobil 

boboga,  ho`kizingni  ol,  deganday  tuyuldi.  U  suyunib,  aminga  pul  berdi.  Amin 

pulni  olib,  darrov  pristavga  xabar  bermoqchi  bo`ldi  va  pristavning  o`zi 

chaqirtirishini aytdi.» 


21 

 

Bayon rivoyat tarzidagi she`riy asar yoki undan olingan parchalar bo`yicha 



ham  yozdiriladi.  Masalan,  Hamid  Olimjonning  «Semurg’  yoki  Parizod  va 

Bunyod»  dostonidagi  «Bunyodning  dev  bilan  jangi»  lavhasi  bo`yicha  bayon 

yozdirish  mumkin.  Bu  turdagi  bayonlarni  yozish  bir  oz  murakkab  bo`lgani 

sababli,  uni  yozishdan  oldin  puxta  tayyorgarlik  ko`rish  zarur.  YA`ni  avval 

Bunyodning dev bilan jangi tasvirlangan lavhalar (VII, XIV boblar) o`qiladi, ular 

ustida  suhbat  o`tkaziladi,  mazmunini  o`quvchilar  so`zlab  beradilar, ularnnng 

hikoyasini  o`qituvchi  to`ldiradi,  so`ngra  reja  tuziladi,  shundan  keyin  yozishga 

kirishiladi.  Bu  xildagi  bayon  erkin  Voxidovning  «Buyuk  hayot  tongi»  dostoni 

asosida ham yozilishi mumkin. 

Ixcham-bayon.  Ixcham  hajmli  matn  yuzasidan  o`tkaziladigan  yozish  ishning 

turiga ixcham-bayon deyiladi. Bunday bayon V-IX sinflarning har birida darsning 

8-20 minutida qiziqarli kichik mashg’ulot o`tkaziladi va bu mashg’ulot o`quvchini 

qiynamaydi»  mazmunni  tez  o`zlashtiradi.  Bu  o`ziga  xos  yozma-aqliy  mashq 

bo`lib,  uning  rejasi  tuzilmaydi.  Masalan,  VIII  sinfda  qish  fasli,  aniqrog’i,  yangi 

yil bayramig’a tayyorgarlik ko`rilayoggan paytda

g’ 


biror darsda 10 minut ajratib, 

ixcham-bayon matni o`qib beriladi: 

«Archa  kirgan  xonadonda  bolalar  ham,  kattalar  ham  xursand.  Archadan 

shifobaxsh,  xushbo`y  is  chiqadi.  U  yashilligi  bilan  ko`znk  vontirsa,  xushbo`y  isi 

uy havosini tozalaydi. Uy ichiga o`rnatilgan archadan barometr sifatida foydalansa 

ham  bo`ladi.  Agar  xavo  aynib,  yog’in-sochin  yaqinlashsa,  archa  shoxchalari  bir-

biriga  yaqinlashadi.  Agar  shoxchalar  yana  bir-biridan  uzoqlashib,  joyiga 

qaytsa, havo ochilishidan darak beradi». 

Mana  bu  kichik      hajmli  bayon  matn  mazmuni,    ahamiyati  o`quvchilar 

diqqatini  tezda  o`ziga  jalb  etadi.  Demak,  uy  havosini  yangilab  turadi,  yog’in-

sochin  yaqinlashishi  yoki  havo  ochilishini  unga  qarab  oldindan  bnlish  mumkin 

ekan. Bolalar uni qiziqish, mehr bilan  kuzatadilar,  unga  e`tibor  kuchayadi,  fikr 

tez ilg’ab olinadi va uni  qog’ozga yozish osonroq bo`lgani uchun,  ular bu ishga 

bajonu  dil  kirishadilar.    O`qituvchi  bu  bayon  turini  bir  kundayoq  tekshirib, 



22 

 

baholaydi.      Ko`pchilik,  shubhasiz,      ijobiy  baho  oladi  va    o`quvchilarda   



kattaroq hajmdagi   bayonlarni yozish   malakasi ortib boradi. 

Ixcham-bayon  matnining  bir  marta  o`qib  berilishining  o`zi  ham 

o`quvchilarning  eshitish  qobiliyatini  oshirishga,  e`tiborlilikka»  xotirasini 

o`stirishga katta yordam beradi. 

Maktabda bayon uch bosqichda o`tkaziladi:  

                1. Bayon yozishga tayyorgarlik, matn mazmunn   ustida ishlash.   

                2. Uni  yozish   jarayoni.  

                3.O`quvchi  yozgan  bayon  xatolarini  tahlil  etish,  tuzatish, 

baholash xato ustida ishlash. 

Bayon yozishga tayyorgarlik davrida sinf xarakteridan, o`qituvchi tematik 

rejasidan kelib chiqib, mavzu belgilash, matn bilan chuqur tanishish, maqsad va 

vazifalarni aniqlash, rejasini tuzish,  lug’at ustida ishlash yo`llarini   rejalashtirish 

va amalga oshirish - birinchi bosqichni o`z ichiga oladi. 

Bayon  yozishning  ikkinchi  bosqichida  o`quvchining  matn  mazmunini 

qanchalik  tushunib  olganini  bir,  ikki  savol  bilan  aniqlab  olgach,  bayonni 

tinch      o`tirib  yozish      davom  etadi,      ish  yozib  bo`lingach,  mustaqil      o`qib   

chiqish uchun   3-5 minut   vaqt   beriladi, so`ngra yig’ib olinadi. 

Shuni  alohida  ta`kidlash  kerakki,  bayon  yozishda  lug’at  ustida  ishlashga 

etarli  o`rin  berilishi  kerak.  Masalai,  5-  sinfda  Abdulla  Avloniyning.  «Tulki  bilan 

Qarg’a»  ertagi  bo`yicha  bayon  yozish  uchun  tubandagi  tartibda  lug’at  ishi 

uyushtirilishi mumkin: o`qituvchi ertakni o`qitib, undagi «laylak» (laylak), «domi 

tazvirin»  («hiyla  tuzog’i),  «mone`»  (to`siq),  «kor»  (ish),,  «voqif»  (xa-bardor), 

«chu»  (kabi,  singari),  «pand»  (aldamoq,  firib  bermoq),  «edan»  (etgan,  qilgan), 

«hijron» (ayriliq) kabi so`zlarga izoh beradi. So`ngra matn mazmupini o`quvchilar 

hikoya  qiladilar,  suhbatda  o`qituvchi  yoziladigan  bayonga  yana  qanday  izoh 

berilishi zarurligi, nimalar tushunilmay qolganini so`raydi. 

Bayonning  mazmunli,  tartibli,  izchil  yozilishida  reja  (plan)  muhim  o`rin 

tutadi.  Shuning  uchun  I-IV  sinflarda  reja  tuzish  uzluksiz  mashq  qilinadi.  V-IX 

sinflarda esa mustaqil ravishda reja tuzishga jiddiy e`tibor beriladi. 


23 

 

Bayon  yozishning  uchinchi  bosqichi  bayonni  tahlil  etish,  tuzatish  va 



baholashni o`z ichiga oladi. 

O`qituvchi  o`quvchilar  yozgan  bayonlarni  o`qib,  o`rganib,  baholaydi, 

sinfda  tahlil  qiladi.  O`qituvchi  bu  ishlarpi  puxta  uyushtirish  bilan  bayoniing 

muvaffaqiyatli yozilishiga erishadi. 

Ilg’or  o`qituvchilar  yozma  ish  -  bayonni  tanlangan  matnning  o`quvchi 

tomonidan  qanchalik  o`zlashtirilgani  va  bayon  etilgaiiga,  rejaning  maqsadga 

muvofiqligi  va  reja  asosida  izchillikda,  savodli,  grammatika  qoidalariga  mos 

ravishda yozilishiga e`tibor beradilar. 

V-IX  sinflarda  o`quvchilar  yozgan  bayonni  tekshirishda,  boshqa  yozma 

ishlarni tekshirishdagi kabi, aniqlansak xatolar belgilar bilan ko`rsatib qo`yiladi: 

orfografik xato harfning tagiga bir to`g’ri (—) chiziq, ortiqcha yozilgan harf tagiga 

ikki  (  =  )  chiziq,  so`z  xato  yozilgan      yoki  jumlada  sintaktik  aloqa  buzilgan 

bo`lsa,  bir uzun to`g’ri (_________) chiziq, uslubiy xatoga yo`l qo`yilgan bo`lsa, 

ya`ni  so`z  takror  yozilgan,  so`zlar  o`z  o`rnida  yozilmagan  bo`lsa,  tagiga 

to`lqinli  (~)  chiziq  chiziladi;  bir  yoki  bir  necha  jumlada  uslubiy  xatolar  bo`lsa, 

daftarning  hoshiyasiga  qo`sh  tik  (//)  chiziq  ishorasi  qo`yiladi;  jumlalar  orasida 

aloqa  bo`lmay,  fikr  tushunarli  bo`lmasa,  daftarning  hoshiyasiga  bir  tik  (/)  chiziq 

ishorasi  va  savol  alomati  (?)  qo`yiladi;  yangi  fikr  yangi  yo`ldan  boshlanmagan 

bo`lsa,  jumladagi  birinchi  so`z  oldidan  yangi  yo`ldan  boshlash  ishorasi  (2) 

qo`yiladi;  so`z  yoki  gap  qoldirilgan,  fikrni  tasdiqlaydigan  misol  (dalil)  bo`lmasa, 

ildiz  (])  ishorasi  qo`yiladi;  so`zlar  bir-biriga  qo`shib  yozilgan  bo`lsa,  ayirish  (U) 

ishorasi,  qo`shib  yozish  lozim  bo`lgan  so`zlar  ayirib  yozilgan  bo`lsa,  ularning 

o`rtasiga birlashtirish  (+)   belgisi qo`yiladi. 

Bu  ishoralarni  o`qituvchi  ham,  o`quvchilar  ham  xotirada  saqlashi  lozim. 

CHunki  o`quvchilar  shu  ishoralar  yordamida  o`z  xatolarini  bilib  oladilar  va 

tuzatadilar. 

Yozma ishlarni, jumladan, bayonni tekshirishda kim qaerda, qanday xatolarga 

yo`l  qo`yganligini  aniqlash,  xatolarni  xillarga  bo`lib,  ularni  tuzatish  yo`llarini 

o`quvchilarga  ko`rsatish  maktab  tajribasida  sinalgan  usul  hisoblanadi.  Tahlil 


24 

 

jaraenida eng yaxshi yozilgan ishlardan ayrim o`rinlarni namuna sifatida o`qib 



eshittirish  ham  pedagogik  va  psixologik  jihatdan  katta  ahamiyatga  ega  bo`lgan 

usullardandir. Yozma ishi iamuna qilib ko`rsatilgan o`quvchi ma`naviy tomondan 

mukofotlanganligini  chuqur  his  qiladi,  boshqa  o`quvchilarda  esa  yozma  ishga 

jiddiy munosabatda bo`lish mas`uliyati ortadi. 

O`quvchilarning  yozma  ishiga,  jumladan,  yozgan  bayoniga  qo`yilgan  baho 

asoslab  berilishi  lozim.  Shundagina  ular  o`z  xatolarini  tushunadilar,  kelajakda 

shunday kamchilikka yo`l qo`ymaslikka harakat qiladilar. 

O`qituvchi  yozma  ishlarni  tekshirganda,  oldin  ularning  ijobiy  tomonini 

umumiy  baholaydi.  Chunki  yozma  ishga  umumiy  baho  berish  o`quvchida 

ko`pchilik oldida javobgarlik tuyg’usini tarbiyalaydi. 

Yuqoridagi  ishlar,  asosan,  ta`limiy  bayon  bilan  bog’liq  mashg’ulotlardir. 

Bunday  mashg’ulotlar  davomida  o`quvchilar  sinov-tekshiruv  bayoni  yozishga 

tayyorlanadilar.  Ta`limiy  bayon  har  bir  dars  jarayonida  o`tkazilishi,  uni  yozish 

jarayonida  o`quvchilar  tushuna  olmagan  so`zlarini  o`qituvchidan  so`rashlari 

mumkin.  Ta`limiy  bayon  «Vatan  adabiyoti»  darslik-xrestomatiyasiga  kiritilgan 

asarlar  asosida  o`tkazilishi  ham  mumkin.  Lekin  bunday  ta`limiy  bayonga 

ko`pincha «Bayonlar to`plami» asos qilib olinadi. 

Tekshiruv-sinov  bayoni  o`quvchilarning  nutq  malakalarini  aniqlash,  sinash 

maqsadida  o`quv  yilining  har  bir  choragida  bir-ikki  marta  o`tkaziladi,  buning 

uchun  matn,  albatta,  o`quvchilarga  tanish  bo`lmagan,  darsda  tahlil  qilinmagan 

asarlardan olinadi yoki o`quv qo`llaimasi, ya`ni «Bayonlar to`plami»dan tanlanadi. 

Tekshiruv-sinov bayoni o`tkazish uchun matn o`qituvchi tomonidan bir, ikki 

marta  ifodali  o`qib  beriladi.  Matn  mazmuni  yuzasidan  o`quvchilarda  savollar 

bo`lmasa,  berilgan  reja  asosnda  bayon  yozishga  kirishiladi.  Bayon  yozib 

bo`lingach,  mustaqil  o`qib  chiqish  uchun  o`quvchilarga  3—5  minutgacha 

imkoniyat beriladi. Shundan so`ng ish yig’ib olinadi. 

Tekshiruv-sinov bayoni o`qituvchi tomonidai adolatli tekshirilib, baholanadi. 

Agar  xatolari  har  tomonlama  o`rganilmay,  shoshma-shosharlikka  yo`l  qo`yilsa, 



25 

 

baho  yo  oshirib  yoki  aksincha,  nihoyatda  kamaytirib  qo`yilishiga  sabab  bo`ladi. 



Xullas, har bir o`quvchi olgan bahosining asosli ekanligiga iqror bo`lishi zarur. 


Download 0,77 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish