Namangan davlat universiteti filologiya fakulteti n

Bilvosita metod 

Amaliyotda  shunday  holatni  kuzatish  mumkinki,  unda  o'qituvchi  "yangi  metod"ni 

yaxshi  ishlata  olmaydi,  Chet  til  ta'limi  jarayonida  bu  metod  usullaridan  foydalanib, 

samara  va  muvaffaqiyatga  erisha  olmaydi,  natijada  u  yangi  metodning  ayrim 

prinsiplarigina qo'llash bilan cheklanib qoladi . Shunday bo'lishi ham mumkinki, yangi 

metod  ayrim  olingan  bir  guruh  ehtiyojlari  va  imkoniyatlari  uchun  yaratiladi  va  shu 

guruhlarda muvaffaqiyat bilan qo'llaniladi. 

---

45 

 

Agar bu  metod boshqa ehtiyoj  va  mo'ljal bilan tashkil qilingan  guruhlarda qo'llanilsa, 

yaxshi  natija  bermaydi.  Bunday  holatga  uni  o'zgartirish  va  jarayonga  moslashtirishga 

tog'ri keladi. 

Uzoq  vaqt  mobaynida,  agar  chet  tillarni  o'rganish  jarayoni  intensiv  va  ilmiy  jihatdan 

yetarli darajada tadqiq qilinsa hamma kishilar uchun foydalanish qulay bo'lgan "yangi 

metod"ning yaratilganligi haqida so'z yuritish mumkin, deb ishonib kelingan edi. 

Ilmiy asoslanganva universal xarakterga ega bo'lgan ta'lim metodi nihoyat audiovizual 

metod bo'lib dunyoga keldi.( Lado 1964) 

Kommunikativ  va  madanyatlararo  chet  til  ta'limi  metodlari  haqida  baxs  yuritilganda 

yana  yuqoridagi  masalaga  qaytiladi,  chunki  chet  til  o'qitish  didaktikasi  va 

metodikasida  audiovizual  metodning  hal  qiluvchi  rol  o'ynaganligi  ma'lum. 

Munozarada shu narsa ayon bo'ldiki, o'rganish va o'rgatish tushunchalarini bir biridan 

farqlash muhim ahamyatga ega. 

Inson  xotirasi  shunday  tuzilganki,  hamma  kishiarda  ilm  olish  jarayoni  bir  xil  tarzda 

kechadi  (ya'ni,  idrok  qilish,  esda  saqlash,  o'quv  materialini  o'zgartirish),  garchi  biz 

haqda  ko'p  narsa  bilmasakda,  chet  tillarni  barcha  kihilar  yaxshi  o'rganib  olishlari 

mumkin  bo'lgan  ta'lim  metodlarini  yaratish,  umuman  olganda,  mumkin  va  arzirli 

ekanligiga shubhalanmasa ham bo'ladi. 

Grammatika-tarjima 

metodi 

va 

Audiolingva 

metodlarning 

elementlari 

va 

prinsiplaribirlashib,  chet  til  ta'lim  tarixiga  Bilvosita  metod  bo'lib  kirgan  metod 

misolida oydinlik kiritmoqchimiz. 

1955-yilda  D.Schulz  va  H.  Griesbachlarning  nemis  tilini  chet  til  sifatida  o'qitish 

borasida tezda bosh rolni egallab olgan va bugungi kunga qadar o'z qadrini to'qotmay, 

amaliyotda keng tarqalgan "Nemis tili chet elliklar uchun" nomli darsligi paydo bo'ldi . 

"Nemis tili chet elliklar uchun " kitobi mutaxassislikka oid adabiyotlarda Grammatika-

tarjima metodi asosida yaratilgan darslik sifatida keltiriladi (Funk va Konik 1991) 

Buning sabablari:  

---

46 

 

- Darslikda Grammatika - tarjima metodning muhim elementlari oldingi qatordan o'rin 

olganligi  yaqqol  ko'rinib  turibdi.  Bunga  grammatikaga  alohida  o'rin  berilganligi 

yoqqol  misol  bo'la  oladi.  Grammatika  (grammatik  tana)  o'quv  materiali  taqsimoti  va 

darslar tuzilishini belgilaydi. 

- Nemis tilini tabiiy sharoitda o'rganish bo'yicha GTM sohasida bunday keng tarqalgan 

darslik hali mavjud emas.