Namangan davlat universiteti ekologiya va tabiatni muhofaza qilish



Download 0,8 Mb.
Pdf ko'rish
bet3/77
Sana15.05.2021
Hajmi0,8 Mb.
#64408
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   77
Bog'liq
ekologiya va tabiatni muhofaza qilish fani boyicha maruzalar matni

D.N.Kashkarov  ishlarida  landshaftning  ayrim  elementlari  va  ularning  o’zaro 
bog’liqligi,  birligi  hamda  modda  va  energiya  almashinuvi,  namlik,  tuproq  va  biotik 
omillarning  roli,  antropogen  omilining  landshaftlarga  ta’siri  va  boshqalarni  ochib 
bergan. 
P.A.Baranov va I.A.Raykovalar Pomir tog’larida cho’l biotsenozlarining kelib 
chiqishi,  dinamikasi  va  evolyutsiyasida  organizmlarning  hayotida  noqulay 
haroratning  ahamiyati,  madaniy  biotsenozlarni  yuqori  tog’  sharoitida  yaratish 
masalalari  ishlab  chiqildi.  R.I.Abalin,  Ye.P.Korovin,  M.V.Kulьtiasov  va 
I.I.Granitovlarning  ekolog  –  fitotsenologik  qarashlari  ularning chop etgan bir qator 
ishlarida  o’z  aksini  topgan.  Markaziy  Osiyodagi  hayvonlar  ekologiyasi 
yo’nalishlari  bo’yicha  kompleks  ilmiy  ishlar  T.Z.Zohidov  nomi  bilan  chambarchas 
bog’liq. 
T.Zohidov  Qizilqum  cho’llarining  o’ziga  xos  hayot  makoni  ekanini,  qumli, 
sho’rxok  loyli  va  toshloq  cho’llarini mustaqil biotoplar sifatida tavsiflab, ularni o’z 
navbatida mayda hududiy birliklar,  ya’ni fatsiyalarga  ajratib  berdi.  


D.N.Kashkarov  va  T.Z.Zohidov  va  boshqalarning  asarlarida  har  bir  tashqi 
muhit  omili  (geologik,  tarixiy,  orografik,  iqlim,  substrat,  o’simliklar  va  hokazolar) 
ta’sirida  ma’lum  hududlar  bo’yicha  hayvonlar  guruhi  hamda  biotsenozlarning 
taqsimlanganligi  ochib berilgan. 
O’zbekistonda  o’simliklar  ayrim  turlarining  ekologiyasini  (autekologiya) 
o’rganish  ishlari  Ye.T.Korovin,  M.V.Kulьtiasov  va  M.S.Popovlarning  ishlari  bilan 
bog’langan.  O’zbekistonda  ekologik  yo’nalishdagi  ishlarning  asoschilari 
D.N.Kashkarov  va  Ye.P.Korovin  hisoblanadi.  1930  yillarda  bu  olimlar  tomonidan 
«Muhit  va  jamoa»,  «O’rta  Osiyo  va  Qozog’iston  cho’llarining  turlari  va  ulardan 
xo’jalikda  foydalanish  istiqbollari»,  «CHo’llardagi  hayot»  kabi  ilmiy  asarlar  chop 
etilib,  bu  asarlarda  ekologiya  fani  va  uning  vazifalari,  uslublari  o’z  aksini  topgan. 
Ekologik  kuzatishlarni  kuchaytirish  maqsadida  O’zbekiston  Fanlar  Akademiyasi 
qoshidagi  Botanika  institutida  V.A.Burigin  rahbarligida  o’simliklar  ekologiyasi 
laboratoriyasi  tashkil  etildi.  Ushbu  laboratoriya  xodimlari  cho’l  va  chala  cho’l 
sharoitida  o’simliklarning  moslashish  xususiyatlarini  o’rgandilar.  Natijada  tog’ 
oldi  mintaqalarida  fitomeliorativ  ishlarning  rivojlanishiga  asos  solindi.  Keyinchalik 
bu  ishlar  O.X.Hasanov,  R.S.Vernik,  T.Rahimova  va  boshqalar  tomonidan  davom 
ettirildi.  CHo’l  mintaqasi  o’simliklarining  biologik  va  fiziologik  xususiyatlari 
Z.SH.SHamsiddinov,  I.Hamdamov,  N.Salьmanov,  L.S.Taevskaya  va  shu  kabi 
olimlar  tomonidan  o’rganilgan  bo’lib,  ularning  asarlarida  shuvoq,  izen, 
komforosma,  saksovul,  tereskin  va  shu  kabi  cho’l  o’simliklarining  xususiyatlari 
turli  xil  tuproq sharoiti bilan  chambarchas bog’ligi ochib berilgan.   
O’zbekistonda  hayvonlar  ekologiyasini  rivojlantirishda  xissa  qo’shgan 
olimlarga  T.Z.Zohidov,  A.M.Muhammadiev,  V.V.Yaxontov,  M.A.Sultanov
R.O.Olimjonovlarni  kiritish  mumkin.  Ular  o’zlari  va  shogirtlari  bilan  birgalikda  bu 
sohaga  bag’ishlangan  yirik  monografiyalar  yaratganlar.  Jumladan,  bu  sohada 
ma’lum 
bo’lgan 
V.V.Yaxontovning 
«Hasharotlar 
ekologiyasi» 
(1963), 
T.Z.Zohidovning  «Qizilqum  cho’lining  biotsenozlari»  (1971)  kabi  asarlarini 
keltirish  mumkin.  D.Kashkarov,  A.Zokirov,  A.Petrovlar  Qarshi  cho’lini  chuqur 
o’rganish  natijasida  «Qarshi  cho’lining  umurtqali  hayvonlari  ekologiyasi»  degan 


asarni  chop  ettirdilar.  Bu  asarda  sut  emizuvchi  hayvonlarning  tarkibi,  tarqalishi, 
ekologiyasi  va ulardan  foydalanish  yo’llari  asoslab berildi.   
Bir  guruh  zoolog  olimlar:  X.S.Solixboev,  O.P.Bogdanov,  T.N.Palenko

Download 0,8 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   77




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish