Namangan davlat univеrsitеti boshlang‟ich ta'lim mеtodikasi kafеdrasi

Ko„chirma gapda tinish belgilarining ishlatilishi 
    Ko‗chirilgan gap qo‗shtirnoq ichiga  olinadi, badiiy asarlarda tire bilan ajratib beriladi. 
    Ko‗chirma  gapda,  ko‗chirilgan  gapning  o‗rniga  qarab,  tinish  belgilarining  ishlatilishi 
quyidagicha bo‗ladi: 
     1. Ko‗chirilgan gap darak gap bo‗lib, muallif gapidan oldin kelsa, undan keyin vergul 
va tire qo‗yiladi: "YUring, men o„sha tomonga boraman", - dedi Komila (badiiy asarlarda 
tire ishlatiladi). So‗roq va undov belgilari qo‗shtirnoq yopilmasdan oldin qo‗yiladi. 
     2.  Ko‗chirilgan  gap  muallif  gapidan  keyin  kelsa,  muallif  gapidan  keyin  ikki  nuqta 
qo‗yiladi: Bir kun Husayn Mirzo shipga qarab yotib, vazirlariga shunday debdi:   - Olib 
keling   (“El desa Navoiyni”) 
  3. Muallif gapi ko‗chirilgan gap ichida kelsa, tinish  belgilari quyidagicha qo‗yiladi: 
     1) ko‗chirilgan gapning  uzilib qolgan qismida  hech qanday tinish  belgisi bo‗lmasa 
yoki  vergul  yoxud  ikki  nuqta  bo‗lsa,  bu  belgilar  tushirilib,  muallif  gapi    har  ikki 
tomondan  vergul  va  tire  bilan  ajratiladi:    "Hazrat,  -  debdi  Xudoyberdi  unga  qarab,  - 
tandirni qurolmadim". (“El desa Navoiyni”) 
     2) ko‗chirilgan   gapning    uzilib   qolgan qismidan  so‗ng nuqta qo‗yish lozim  bo‗lsa, 
muallif gapidan oldin vergul va  tire, muallif gapidan  so‗ng  esa  nuqta  qo‗yiladi: "Noyib 
to„raning gaplaridan bilinadi o„zi, dedi Miryoqub. – Siz bo„lgan gaplarni aytib bering". 
(CH.) 
      3)  ko‗chirilgan  gapning    uzilib    qolgan  qismidan    so‗ng  so‗roq  yoki  undov    belgisi 
qo‗yish lozim bo‗lsa, muallif gapidan avval o‗sha belgi va tire qo‗yiladi, muallif gapidan 
so‗ng  nuqta  va  tire  qo‗yilib,  ko‗chirma    gapning  davomi    bosh    harf  bilan  boshlanadi: 

---

168 
 
"Xadichaxon  ko„zlarini  ayyorlik  bilan  o„ynatib  turib,  kundoshiga  qaradi:  -  Gapni 
eshitayotirsizmi? – dedi. – Ertaga biznikiga shaharlik mehmonlar kelishar ekan!".(CH.) 
     4.  Ko‗chirilgan  gap  muallif    gapining    o‗rtasida    kelsa,  tinish  belgilari  quyidagicha 
qo‗yiladi: 
     1) muallif gapining  uzilib qolgan qismining oxiriga  ikki nuqta qo‗yilib, ko‗chirilgan  
gap  qo‗shtirnoq ichiga olinadi; ko‗chirilgan  gapdan  keyin vergul  va  tire qo‗yilib, keyin 
muallif gapining  davomi yoziladi: Saodat: "Biz ham astoydil mehnat qildik", - dedi. 
     2) ko‗chirilgan  gap so‗roq yoki his-hayajon gap bo‗lsa, ularning belgilari qo‗shtirnoq 
ichida  bo‗ladi:    O„qituvchimiz  :  "Sen  qaysi  badiiy  kitoblarni  o„qib  chiqqansan "  -  deb 
so„radilar. 
      5. Ko‗chirma gaplar hamsuhbatlarning luqmasi tarzida ifodalanganida yozma nutqda 
har bir luqmadan avval tire qo‗yiladi. Bu luqmalarda muallif gapi bo‗lmaydi: - SHaharda 
qarindoshingiz bormi?  - Yo„q.