Namangan Davlat Universiteti Biotexnologiya fakulteti Biologiya yo'nalishi 1-bosqich eu 21-guruh Nizomova Shohida

Novda metamorfozi. Novda tashqi sharoit ta’sirida metamorfozga uchrab ildizpoya, tugunak, piyozbosh, gajak va jingalaklar hosil qiladi. Ildizpoya deb ataluvchi er osti novdalar tashqi ko‘rinishidan ildizga o‘xshasa-da, ular aslida novdaning shakli o‘zgargan holatidir. Ular vegetativ ko‘payish, qishlash va zahira moddalarni to‘plash uchun xizmat qiladi. Rang, kampirsoch, ko‘pgina g‘alladoshlar, g‘umay, ajriq va chayir singari o‘simliklarda ildizpoya yaxshi rivojlangan.Tugunaklar yo‘g‘on, seret bo‘rtma shaklida bo‘lib, ular zahira moddalarni to‘playdi. SHu sababli ular poyaning er osti qismida bitta yoki bir nechta bo‘ladi. Tugunaklar ham ildizpoya singari vegegativ ko‘payish uchun xizmat qiladi. Kartoshka va topinambur tugunakli o‘simliklarga misol bo‘ladi. Kartoshkaning tugunagi oq poya deb ataladigan ingichka er osti poyalaridan hosil bo‘ladi. Tugunaklar kelib chiqishi jihatidan har xil bo‘lishi mumkin. Ba’zi o‘simliklarda ular ostki poyaning (gipokotilning) o‘sishidan hosil bo‘ladi. Boshqalarida o‘sayotgan tugunak faqat ostki poyaniki emas, balki ildizning bir qismini ham qamraydi.
Piyozbosh asosan, loladoshlar oilasining vakillariga xosdir. Piyozboshlar tuganaklar singari zich yo‘g‘onlashgan emas, ular qisqa poyani o‘rab turadigan qalin va seret barglardan hosil bo‘lgan. Piyozboshli o‘simliklar bahorda, gul va meva hosil qiluvchi novdalarini o‘stirishda oziqlantiruvchi tangachalar deb ataladigan yo‘g‘on rangsiz va seret barglaridagi zapas oziq moddalardan foydalaniladi. Piyozboshli va tugunakli o‘simliklar quruq va issiq o‘lkalarda keng tarqalgan.
Er usti novdalar ham shaklan har xil o‘zgarishi mumkin. Masalan, o‘simliklarning novdasi ba’zan bargning funksiyasini bajaradi. SHuning uchun yassi-lanib bargga o‘xshash shaklga kirib qoladi. Bunday poya kladodit deb ataladi. Avstraliya akatsiyasi, kaktus va opunsiyalarning poyasi ana shunday poyadir. Ko‘pincha poyalar bargning funksiyasini bajarganda, ya’ni fotosin-tezda novdalar sukkulentligi kuzatiladi. Sukkulent novdalar yo‘g‘on, seret bo‘lib tarkibida juda ko‘p suv bor. Bu hol qurg‘oqchil va sho‘r erlar o‘simliklari uchun juda muhimdir. Novdaning yo‘g‘on, seret va ko‘pincha filokladit deb ataladigan barglari suvni kam bug‘latadigan va o‘simliklarni hayvonlarga em bo‘lishidan saqlaydigan tikanga aylanib qolgan. Amerika kaktuslarida sukkulentlik yaxshi ifodalangan.

ETIBORINGIZ UCHUN RAXMAT!